سرزمین رویایی
تالش نام یکی از تیره‌های آریایی است که سکونت گاه اصلی آن‌ها در البرز غربی از جنوب شرقی جمهوری آذربایجان آغاز شده و تا شمال غربی استان گیلان و همه استان اردبیل ایران ادامه دارد.
در استان گیلان زبان خود را حفظ کرده‌اند و بر پایه قانون اساسی جمهوری اسلامی حق آموزش به این زبان را دارند. در استان اردبیل به مرور زمان زبانشان به ترکی تغییر یافته است. در جمهوری آذربایجان هر گونه گویش و نگارش غیر ترکی ممنوع است منطقه شمالی تالش، تالش گشتاسبی نامیده می‌شد که امروزه در جمهوری آذربایجان قرار دارد.
جغرافیای قوم و منطقه تالش
شهرستان تالش که بخش ایرانی محل سکونت قوم تالش است با مساحتی حدود 2373 کیلومتر مربع که در شمال غرب گیلان قرار دارد یک چهارم خاک استان را تشکیل می‌دهد این شهرستان که نام خود را از قوم تالش گرفته و به استناد منابع و شواهد بسیار، بازمانده اقوام کادوس باستان و از همسایگان دیرین قوم گیل می‌باشد، از غرب به استان اردبیل، از شمال به آستارا و از جنوب به رضوانشهر و ماسال و از شرق به دریای خزر و انزلی محدود شده و شامل شهرهای پره سر، ماسال، رضوانشهر و عنبران می‌باشد.
تالش از سه جهت به کوههای تالش که ادامه رشته کوههای البرز هستند و از طرف دیگر به دریای زیبای خزر منتهی می‌شود. کشف آثار تمدن 4500 ساله در ییلاق(نوه دیی)تالش جلوه‌های بیشتری به این منطقه خوش آب و هوا داده‌است.
شهرستان تالش یکی از زیباترین شهرهای طبیعی جهان از نظر آب و هوا و پوشش گیاهی و حیوانات ساکن در جنگلهای آن شهرت جهانی دارد.همه ساله جهانگردان زیادی با انگیزه استفاده از فضاها و نمادهای طبیعی تالش به این شهر سفر می‌کنند. مردم تالش به زبان تالشی تکلم می‌نمایند. بخش اعظمی از تالش طی عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای از آن جدا شده و به روسیه ملحق شدند. امروز تقریباً بالای97% مردم تالش باسواد هستند و لازم به ذکر است که اولین کتابخانه ایران نیز در این منطقه بنا شده‌است.
شرایط اقتصادی و اجتماعی
از محصولات تولید شده در تالش می‌توان به برنج، توتون و مرکبات اشاره کرد. این تنوع و فراوانی محصولات سبب شده که تالش بازارهای هفتگی پررونقی داشته باشد. از آن جمله می‌توان به یکشنبه بازار چوبر که اختصاص به معاملات دام دارد، پنجشنبه بازار شاندرمن که در آن انواع نهالها، دست ساخته‌های پشمی و نخی و فراورده‌های محلی مواد غذایی عرضه می‌شود همچنین می‌توان به چهارشنبه بازار رضوانشهر و پنجشنبه بازار هشتپر اشاره کرد که در آن اغلب زنان و مردان با لباسهای محلی حاضر شده و محصولات منطقه‌ای خود شامل برنج، انواع سبزیها و میوه‌های درختی را به فروش می‌رسانند.
شالیزارهای تالش با چشم انداز زیبا - کاخ سبز سردار امجد در هشتپر تالش- کاخ میر احمد خان تالشخان اف در لنکران (مرکز تالشخانات در قرن 18وجدا شده از ایران)-و جاده گیسوم تالش که همه ساله پذیرای ملیونها ایرانی و جهانگرد می‌باشد دیده می‌شود. جاده‌های تالش در ایران از بالاترین درصد تصادفات (طبق آمار منتشره از راهنمایی و رانندگی ایران) برخوردار است.
تاریخ تالش
تالش، سرزمینی که در روزگاران کهن به منطقه وسیعی گفته می‌شد که از شمال با آلبانیای قفقاز، و از شرق به دریای خزر و از جنوب به اسپیه‌رو یا سپیدرود و از آن به حدود مارلیک یا عمارلوی کنونی می‌رسید و از غرب نیز دشت و پهنه اردبیل، مغان و منطقة کوهستانی نیر و سراب را دربر می‌گرفت.
تالشی‌ها در نیمه دوم قرن هجدهم بعد از کشته شدن نادرشاه و آغاز هرج و مرج در ایران استقلال خود را به دست آوردن و حکومت خوانین تالشی را تاسیس کردند و شهر لنکران را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمودند. ناگفته نماند که لنکران از قدیمترین زمان تا به حال مرکز سکونت تالشی‌ها به شمار می‌رود.در سال 1813 میلادی با امضای عهدنامه گلستان بخشی از تالش به روسیه پیوست ودر سال 1828میلادی با امضای عهدنامه ترکمن چای این پیوند تصویب و تثبیت گردید تالشی‌ها به دو قسمت تقسیم شدند. یک قسمت آن تحت سلطه روسیه و بخش دیگر آن تحت حاکمیت دولت ایران قرار گرفت. البته این بخشی از تاریخ پرفراز و نشیب تالشان می‌باشد.
شهرهای تالش‌نشین
شهرهای که مردم تالش‌زبان هم در آن ساکن هستند:
• اردبیل
• نمین
• عنبران
• آستارا
• رضوانشهر
• لنکران
• ماسال
• شاندرمن
• تالش
• اسالم
• پره سر
• لوندویل
• لریک
• ماسوله
• فومن
• عباس‌آباد
• میناباد
• شفت
• چوبر
• لیسار
• حویق
o طارم
مناطق دیدنی
تالش با داشتن آثار باستانی و تاریخی و همچنین جاذبه‌های طبیعی فراوان می‌تواند بستر مناسبی جهت رشد و توسعه صنعت گردشگری باشد. از جمله مناطق دیدنی تالش می‌توان به ییلاقهای نوه دیی,مریان، سوباران، ارده و از نقاط زیارتی به بقعه شاد میلرزان (شاه میلرزان) واقع در روستای خطبه سرا، بقعه آقا سید احمد نال تربه از نوادگان موسی کاظم امام شیعیان واقع در روستای نال تربه، بقعه سلطان سید در مرکز شهر تالش و بقعه سیاه علم خاله سرا در روستای خاله سرا اشاره کرد.
قلعه لیسار معروف به دژ سلسال در روستای لیسار که از قلعه‌های مهم دوران اسماعیلیان بوده و همچنین کاخ قشلاقی نصراله خان سردار امجد واقع در داخل شهر تالش که قدمت تاریخی آن مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد و کاخ ییلاقی نصراله خان سردار امجد که در روستای مریان(نوه دیی) قرار دارد، از جلوه‌های مهم تاریخی شهر تالش می‌باشند.
پارک جنگلی گیسوم تالش با مساحتی حدود 80 هکتار، سواحل دریای گیسوم و جاده جنگلی منتهی به آن دارای منظره‌ای بسیار بدیعی می‌باشد که هر ساله مسافران بسیاری را پذیرا می‌باشد. برخی از یارگارهای باستانی و طبیعی این قوم و منطقه به این شرح است:
• نوه دیی
• مریان
• سوباران
• ارده
• روستای قروق
• بقعه شاد میلرزان
• دژ سلسال
• پارک جنگلی گیسوم
منبع: ویکیپیدیا
تهیه و تنظیم: زهره حضرتی
