تبیان، دستیار زندگی
ویگوتسکی معتقد است، یادگیری هنگامی روی می‏دهد که یادگیرندگان در محدوده‏ی منطقه‏ی جانبی رشدشان کار کنند....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

ضرورت توصیف نتایج(2)

کدام ارزشیابی؟!

اشاره

در مقاله ی قبلی هدف از برگزاری دوره‏های آموزشی و نشانه‏ی کارآمدی هر فعالیت آموزشی یا پرورشی، ایجاد تغییرات مطلوب در شناخت و رفتار بالقوه‏ی یادگیرندگان است.

در این مقاله به ادامه بحث توجه فرمایید.

منطقه‏ی جانبی رشد و سنجش ورودی

ویگوتسکی معتقد است، یادگیری هنگامی روی می‏دهد که یادگیرندگان در محدوده‏ی منطقه‏ی جانبی رشدشان کار کنند. در واقع، او بر این باور است که هر یادگیرنده‏ای در یادگیری مطالبی که معلم در کلاس درس ارائه می‏کند، یکی از شرایط زیر را دارد:

1.‏ بدون کمک دیگران می‏تواند یاد بگیرد و انجام دهد.

2. حتی با کمک دیگران نمی‏تواند یاد بگیرد و انجام دهد.

3. با کمک دیگرانی که از موضوع اطلاع دارند و قادر به انجام آن هستند، می‏تواند یاد بگیرد و انجام دهد. ویگوتسکی می‏گوید، آن‏چه را که امروز یادگیرنده با کمک دیگران یاد می‏گیرد و انجام می‏دهد، در آینده به‏طور مستقل انجام خواهد داد. از سوی دیگر، آن‏چه را که امروز نمی‏تواند یاد بگیرد، در آینده می‏تواند با کمک گرفتن از دیگران یاد بگیرد و انجام دهد. بنابراین، آگاهی معلم از موارد فوق برای سازمان دادن به فعالیت‏های کلاسی مفید است.

بازاندیشی در تدریس

بنابراین، معلم اندیشمند با اجرای سنجش آغازین (ورودی) و تحلیل نتایج آن می‏تواند از تسلط یادگیرنده بر پیش‏نیازهای یادگیری، میزان آموخته‏ها و توانایی او در زمینه‏ی موضوع جدید یادگیری آگاه شود و با تدارک فعالیت‏های آموزشی مناسب، به یادگیرنده کمک کند که نه تنها خودش بتواند به‏طور مستقل یاد بگیرد، بلکه با کمک و یاری دیگران بتواند بر یادگیری تکالیفی فائق آید که خودش به تنهایی از عهده‏ی آن‏ها برنمی‏آید. درواقع، سنجش باعث می‏شود که معلم با منطقه‏ی جانبی رشد هر یک از یادگیرندگان آشنا شود و از این طریق برای تسهیل فرایند یادگیری اقدام کند. در نتیجه، معلم اندیشمند از این طریق می‏تواند به یادگیرندگان کمک کند تا ساخت‏شناختی خودشان را درباره‏ی موضوع جدید یادگیری گسترش دهند و به توانایی یادگیرندگان برای یادگیری معنی‏دار به‏طور مستقل بیفزایند.

سنجش باعث می‏شود که معلم با منطقه‏ی جانبی رشد هر یک از یادگیرندگان آشنا شودو ازاین طریق برای تسهیل فرایند یادگیری اقدام کند.

سنجش تکوینی و معلم پژوهشگر

معلم وقتی بداند یادگیرندگان چه‏طور پیشرفت می‏کنند و در چه مواردی با دشواری مواجه‏اند، می‏تواند از این اطلاعات برای ایجاد تغییر و اصلاحات لازم در آموزش مانند تدریس مجدد، تلاش برای ارائه‏ی رویکردهای آموزشی جایگزین، یا پیشنهاد فرصت‏های بیشتر برای تمرین استفاده کند. معلم اندیشمند، هنگامی که هنوز فعالیت‏ها و کوشش‏های آموزشی و پرورشی در جریان هستند نیز به سنجش و ارزشیابی از آموخته‏های یادگیرندگان اقدام می‏کند. زیرا هدف او تنها آموزش دادن نیست؛ بلکه آموزش به منظور    یادگیری یادگیرندگان است. بنابراین، ا ین نوع سنجش (تکوینی) بازخوردهایی برای هدایت آموزش و بهبود یادگیری فراهم می‏کند. در واقع، ما باید به سنجش به مثابه بخش جدایی‏ناپذیری از فرایند یادگیری_ یاددهی نگاه کنیم که هدف آن کمک به یادگیری یادگیرندگان و عمق بخشیدن به آن است. بنابراین،  معلم اندیشمند با تفسیر نتایج سنجش و ارزشیابی      پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان در ضمن فرایند آموزش، می‏تواند به مشکلات، نارسایی‏ها و بدفهمی‏های یادگیری یادگیرندگان پی ببرد. این آگاهی به معلم فرصت می‏دهد، هنگامی که هنوز فعالیت‏ها و کوشش‏های آموزشی و پرورشی در جریان هستند، نارسایی‏ها، بدفهمی‏ها و مشکلات یادگیری یادگیرندگان را رفع کند. این نوع رویکرد به سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، از معلم یک پژوهشگر آموزشی می‏سازد.

تعطیلی پنج‌شنبه‌ در مدارس ابتدایی فعلا منتفی است
ارزشیابی و فرایند آموزش

امروزه ارزشیابی بخش جدایی‏ناپذیر فرایند یادگیری_ یاددهی است و از آن عمدتا" برای هدایت و بهبود یادگیری یادگیرندگان استفاده می‏شود. لفرانکویس در مدل سه مرحله‏ای آموزش، جایگاه عنصر ارزشیابی و ارتباط آن را با فرایند آموزش به این صورت ترسیم می‏کند :

مرحله‏ی پیش از آموزش

1.‏ تعریف هدف‏های آموزشی

2. تعیین سطح آمادگی یادگیرندگان

3. طراحی و انتخاب روش‏ها و راهبردهای مناسب آموزش

مرحله‏ی آموزش

1.‏ تدارک فرصت‏های مناسب یادگیری برای یادگیرندگان و نظارت بر پیشرفت تحصیلی آنان

2. شناسایی نقاط قوت و ضعف یادگیرندگان به هنگام فعالیت‏ها و کوشش‏های یادگیری

3. انطباق روش‏های آموزشی با نیازهای یادگیرندگان

4. ارائه‏ی بازخورد، اعمال تشویق مداوم و ایجاد انگیزه برای یادگیرندگان در جهت یادگیری

5. قضاوت درباره‏ی میزان پیشرفت یادگیرندگان در ارتباط با هدف‏های آموزشی

مرحله‏ی پس از آموزش

1.‏ سنجش و توصیف میزان تحقق هدف‏های آموزشی

2. دادن بازخورد به یادگیرندگان در مورد نقاط قوت و ضعف‏های یادگیری یادگیرندگان

3. ارزشیابی اثربخشی مواد آموزشی و روش‏های آموزش

4. تصمیم‏گیری برای مرحله‏ی بعدی آموزش

نوآوری در یادگیری با تکالیف درسی خلاق

همان‏طور که از مدل سه مرحله‏ای لفرانکویس استنباط می‏شود، در تمامی مراحل آموزش، ارزشیابی به گونه‏ای مستمر و غالبا" غیررسمی، همراه با آموزش و به‏عنوان بخشی از تجربه‏ها و فعالیت‏های یادگیری انجام می‏شود و عاملی اثرگذار بر فرایند یادگیری_ یادد هی به‏شمار می‏رود. با توجه به مطالبی که ارائه شد، اقدام به سنجش و قضاوت درباره‏ی اطلاعات مربوط به یادگیری یادگیرنده، فعالیتی آموزشی محسوب می‏شود که به بهبود و عمق بخشیدن به یادگیری یادگیرنده کمک می‏کند. بنابراین، استفاده از این عنصر باارزش برنامه‏ی درسی، فقط برای نمره دادن به یادگیرندگان و طبقه‏بندی کردن آنان، عملی غیرثمربخش است. زیرا ما نمی‏توانیم منتظر باشیم تا آموزش به پایان برسد و سپس معلوم کنیم که آیا یادگیرندگان به خوبی یاد گرفته‏اند یا خیر؟ به این دلیل که دیگر برای جبران شکست‏ها، بدفهمی‏ها و... یادگیرندگان و اصلاح شیوه‏ی آموزش و... دیر شده است.

سنجش و نقش معلم در آموزش

همه می‏دانیم که مهم‏ترین نقش معلم، آموزش محتوای کتاب و برنامه‏ی درسی به یادگیرندگان نیست؛ بلکه آموزش به یادگیرندگان است، به گونه‏ای که به یادگیری آنان منجر ‏شود. چگونه معلم آگاه شود که یادگیرندگان واقعا" از مطالب آموزش داده شده چه چیزی را یاد گرفته‏اند؟ به این منظور، معلم باید از فنون گوناگون سنجش استفاده کند. فنون سنجش هنگامی مؤثرند که معلم از آن‏ها نه تنها برای بررسی درک و فهم یادگیرنده، بلکه برای هدایت فرایند یادگیری_ یاددهی استفاده کند. از این‏رو، سنجش باید فرایندی مستمر در کلاس درس باشد و نقش هدایت کننده و تنظیم‏کننده‏ی زندگی تحصیلی در کلاس درس را برای یادگیرنده ایفا کند.

منبع:                                                                                                                            

رشد تکنولوژی آموزشی، آبان ماه 1388

 احمد شریفان ( کارشناس ارشد سنجش و اندازه‏گیری)