راهبردهايي روان‏شناختي

راهبردهاي برقراري ارتباط مؤثر

مقدمه

  مردم براي موفق شدن در زندگي نياز دارند که به خوبي با يکديگر ارتباط برقرار کنند. اولين و مهم‏ترين شيوه‏ي ارتباط گفت‏وگو است گفت‏وگو همان گفت‏وشنود مي‏باشد. در واقع از طريق ارسال و دريافت پيام ارتباط برقرار مي‏شود. پيام‏ها گاهي به روش کلامي مانند سلام کردن و گاهي غيرکلامي مانند لبخند زدن بيان مي‏شوند. پيام‏هايي که از يک طرف بين دانش‏آموزان با هم و از طرف ديگر بين معلم و دانش‏آموز ردوبدل مي‏شود از اهميت به‏سزايي برخوردار است. گوش دادن به دستورالعمل‏ها و پيروي از آن‏ها به‏ويژه دردانش‏آموزان نکته بسيار مهمي است. لذا براي مشاوران و مربيان آشنايي با روش‏هاي مختلف برقراري ارتباط، لازم و ضروري است. بنابراين راهبردهايي که مشاوران مدرسه مي‏توانند براي بهبود ارتباط مؤثر از يک طرف بين معلم و دانش‏آموز و از طرف ديگر بين دانش‏آموزان با يکديگر، به‏ کار گيرند، در اين نوشته آمده است:

* از دانش‏آموزان بخواهيد تا چشم‏هاي خود را ببندند و دنيايي را تصور کنند که در آن همه ‏چيز وجود دارد، غذا، لباس، انواع بازي، تلفن و کامپيوتر. اما هيچ‏کس ديگري غير از خودشان نيست، و از تک‏تک آن‏ها بپرسيد در چنين دنيايي که کس ديگري جز او وجود ندارد چه احساسي به او دست مي‏دهد.

* از دانش‏آموزان بخواهيد که کساني را که با آن‏ها ارتباط دارند، مشخص کنند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد دايره‏اي رسم کنند سپس بر اساس الويت‏بندي خودشان مهم‏ترين ارتباطات خود را از مرکز دايره جدا نمايند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد که علت اهميت ارتباطات خود را کشف کنند.

2. دانش‏آموزان را با خانواده به عنوان مهم‏ترين و اولين منبع ارتباطي خود آشنا کنيد

تا از اين طريق به آن به عنوان يک خانواده‏ي ارزشمند احترام بگذارند و نسبت به آن احساس تعلق بيشتري پيدا کنند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد ويژگي‏هاي خوب و مثبت تمام اعضاي خانواده را تعيين کنند.

*‏ عادت‏ها، علايق، سرگرمي‏ها و تفريحات هر يک از اعضاي خانواده را بنويسيد.

3. از دانش‏آموزان بخواهيد که در صورت تمايل نوشته‏هاي خود را براي اعضا گروه بخوانند و بايکديگر گفت‏وگو کنند

. از اين طريق مي‏توانند قوانين و محدوديت‏هاي طبيعي خانواده‏ي خود را ببينند و ديدگاهشان نسبت به خانواده وسعت بيشتري مي‏يابد.

4. به روش‏هاي زير دانش‏آموزان را به تأثير مثبت بر رفتار و زندگي آشنا سازيد.

*‏ از دانش‏آموزان بخواهيد تا اسامي تمام دوستان خود را به خاطر بياورند و بنويسند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد اسامي مهم‏ترين دوستان خود را بنويسند و علت اهميت آن‏ها را مشخص کنند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد تا چگونگي ارتباط خود را با دوستان بنويسند.

* از دانش‏آموزان بخواهيد تا نيازهايي را که دوستانشان برآورده کرده‏اند بنويسند. (نياز به توجه، نياز به بودن با آن‏ها، نياز به صحبت کردن).

* از دانش‏آموزان بخواهيد تأثير دوست را بر خود بنويسند (تأثير مثبت و منفي) مثلا" چه‏قدر تنهايي‏شان را پرکرده‏اند؟ چه‏قدر در پيدا‏ کردن راه‏حل به آن‏ها کمک کرده‏اند؟ چه‏قدر بر عقايد رفتار و علايق آن‏ها تأثير داشته‏اند؟

5. اهميت و درک يک گفت‏وگوي خوب را در دوستي و ارتباط با ديگران، با راهبردهاي زير به دانش‏آموزان آموزش دهيد.

الف)‏ راهبردهاي گوش دادن

*‏ هنگامي که طرف مقابل سخن مي‏گويد نگاه چشم در چشم داشته باشيد تا صحبت‏هاي او را بهتر متوجه شويد و از اين طريق به طرف مقابل مي‏گوييد که صحبت‏هاي شما را گوش مي‏دهيم.

* هنگام گوش دادن به حالات فيزيکي صورت و بدن گوينده نگاه کنيد. مثلا" چه ‏موقع لبخند مي‏زنند، چه ‏موقع ابروهايشان درهم مي‏رود.

* براي اين‏که به گوينده نشان دهيد حرف او را گوش مي‏دهيد و مي‏فهميد. سر خود را تکان دهيد و يا از عبارت‏هاي کلاس مثل خوب، اووم، بعد چي شد؟ پس؟ چه نظري درباره‏ي اين مسأله داري؟ استفاده کنيد تا او را تشويق به ادامه صحبت کردن نماييد.

* سخن طرف مقابل را دنبال کنيد.

* هنگامي که به سخن ديگران گوش مي‏دهيد به آن‏ها احترام بگذاريد چه از آن‏ها خوش‏تان بيايد و چه نيايد.

* اگر سؤالي به ذهنتان رسيد بپرسيد تا حرف‏هاي ديگران را بهتر بتوانيد بفهميد و آن‏ها را درککنيد.

* هنگام گوش دادن به احساسات طرف مقابل توجه کنيد وعکس‏العمل مناسب نشان دهيد. مثلا": اگر موضوعي شاد تعريف مي‏کنند، لبخند بزنيد. اگر فرد با ناراحتي حرف مي‏زند، به او بگوييد اين مسأله تو را ناراحت کرد.

* اجازه دهيد تا طرف مقابل حرف‏هايش تمام شود، سپس شما صحبت کنيد. به عبارت ديگر حرف طرف مقابل را قطع نکنيد. از اين طريق ارتباط مؤثر شکل مي‏گيرد.

* وقتي از رفتار طرف مقابل ناراحت مي‏شويد به شکل خيلي محترمانه به او بگوييد.

* خود را جاي طرف مقابل بگذاريد تا او را بهتر درک کنيد.

*‏ طرف مقابل را مسخره و تحقير نکنيد.

* وقتي با کسي صحبت مي‏کنيد به حريم شخصي تا جايي نزديک شويد که او احساس راحتي کند.

ب)‏ راهبردهاي سخن گفتن

*‏ هنگام سخن گفتن به شنونده نگاه کنيد تا شنونده بهتر گوش دهد و آن را بفهمد.

* هنگام سخن گفتن با ديگران تکان نخوريد و از جايتان حرکت نکنيد.

* در مورد يک موضوع صحبت کنيد و از اين شاخه به آن شاخه نپريد. پراکنده‏گويي باعث مي‏شود که ديگران متوجه صحبت‏هاي شما نشوند.

* حرف‏هاي خود را واضح و مستقيم بيانکنيد.

* هنگام سخن گفتن صدابايد واضح و مناسب باشد، نه بسيار بلند و نه بسيار آرام.

* هنگام صحبت کردن نوبت را رعايت کنيد.

* به دانش‏آموزان بياموزيد هنگام سخن گفتن از زبان بدن مانند حالت صورت، حرکات بدن، حالت دست‏ها و.. استفاده کنند.

* هنگام صحبت بين آن‏چه مي‏گويند و حرکت‏هاي بدن، هماهنگي وجود داشته باشد. اين هماهنگي نشانگر صداقت است مثلا" وقتي ابروهاي فرد گره خورد و اظهاري دارد که ناراحت نيست رفتار غيرصادقانه از خود نشان داده است.

* هنگام سخن گفتن احساسات و عواطف و نظرات خود را به فرد شنونده از طريق زبان بدن نشان دهيد مثلا" وقتي خوشحاليد لبخند بزنيد. حرکات و زبان بدن مي‏تواند پيام‏هاي مثبت و منفي به همراه داشته باشند. مثلا" لبخند زدن پيام مثبت و اخم کردن يک پيام منفي است.

* هنگام صحبت کردن با طرف مقابل از جملات مثبت استفاده کنيد.

* هنگام صحبت کردن از سخنراني نمودن، تهديد و قضاوت کردن درباره‏ي طرف مقابل بپرهيزند.

* هنگام سخن گفتن از کلمه‏ي «من» براي انتقال احساسات خود به شنونده استفاده کنيد. مثلا" «من خوش‏حال شدم که با من همراه شدي».

* هنگام صحبت کردن به جاي برچسب زدن به شنونده از احساسات و خواسته‏هاي خود استفاده کنند. مثال:

توصيف احساس:

به‏جاي «تو خيلي حواسپرتي» بگوييد «از اين‏که بي‏دقتي کردي ناراحت شدم»

توصيف رفتار:

به‏جاي «به برگه‏ي من نگاه نکن، هميشه تنبلي و درس نمي‏خواني» بگوييد.

«دلم نمي‏خواهد از روي من بنويسي، چون جواب‏هايمان مثل هم مي‏شه».

*‏ هنگام صحبت کردن به خود احترام بگذاريد و اجازه ندهيد طرف مقابل به حريم خصوصي‏تان وارد شود.

منبع: مشاور مدرسه، پاييز 88                                                                        

 معصومه يوسفي‏لويه( کارشناسي ارشد روان‏شناسي)