شاه و منشور OIC
مقدمه:
هریک از اسناد بین المللی مورد بررسی در حقوق ایران از اهمیت خاص خود برخوردارند لیکن سند منشور سازمان کنفرانس اسلامی (سند OIC) که در زمان شاه و پیش از انقلاب به تصویب مجلس سنا رسیده است، از زوایای گونه گونی قابل توجه است که در این مقاله به برخی ابعاد آن اشاره می شود؛ ابعادی همچون –چگونگی پیوستن مجلس زمان شاه به آن و قیدهایی که در پیوستن به آن آورده- محتوای منشور OIC .
بر این پایه نخست نیم نگاهی به محتوای منشور سازمان کنفرانس اسلامی می اندازیم تا بتوانیم به خوبی و بصورت دقیق عملکرد مجلس سنا قبل از انقلاب اسلامی را در پیوستن به سند OIC ارزیابی نمائیم.
با وجود ادعای برخی نویسندگان مبنی به نقش جدّی و اساسی شاه و مجلس پیش از انقلاب در تشکیل OIC، نحوه پیوستن ایران قبل از انقلاب سند قانونی منشور OIC بیان گر خلاف آن است.
اهداف مندرج در سند OIC
بر پایه منشور تشکیل OIC هدف ها و اصول تشکیل این سازمان از یکدیگر متمایز هستند؛
اهدافی همچون: یکم- تحکم مبانی وحدت بین دولتهای عضو
دوم- تقویت همکاری بین دولتهای عضو در زمینه های اقتصادی و اجتماعی
و اصولی همچون:
الف- ایجاد شرایط مناسب برای تحکیم صلح و امنیت بین المللی به نحوی که براساس عدالت باشد.
ب- مساوات و....
ارگان های OIC کدام اند؟
بر پایه سند OIC ارگانهای متعددی را می توان برای آن در نظر گرفت و برشمرد و به طور خلاصه OIC از سه ارگان تشکیل می شود؛1. کنفرانس سلاطین و روسای دول و حکومت ها 2. کنفرانس وزاری امور خارجه 3. دبیرخانه و ارگانهای فرعی
نحوه پیوستن مجلس قبل از انقلاب به این سند اسلامی
جناب عباسعلی خلعتبری به عنوان وزیر امور خارجه - پیوستن ایران را به منشور کنفرانس اسلامی را اینگونه مقرر داشت که «دولت ایران تعهداتی را بر طبق منشور OIC بر عهده می گیرد اما تابع شرایط مذکور در منشور ملل متحد است و در صورت تعارض بین منشور OIC (سازمان کنفرانس اسلامی) و منشور ملل متحد، تعهدات نسبت به منشور ملل متحد را مقدم خواهد داشت!) عین عبارت ایشان بدین قرار است؛
" جناب آقای دبیر كل
طبق تقاضای رییس سومین اجلاسیه كنفرانس وزیران امور خارجه دول اسلامی مبنی بر اینكه باید كلیه رزروهای وارد بر متون مصوبه توسط كنفرانسكتباً تسلیم گردد. مایلم از طرف دولت ایران مراتب زیر را اعلام دارم:
1 - منشور كنفرانس اسلامی
الف - با توجه به حذف ماده 12 كه صراحتاً اعلام میداشت هیچ نوع مغایرتی بین منشور حاضر و منشور ملل متحد وجود نخواهد داشت و با در نظرگرفتن مفاد ماده 103 منشور ملل متحد - دولت ایران مایل است تأیید نماید تعهداتی كه ممكن است در نتیجه تصویب منشور كنفرانس اسلامی به عهدهگیرد. تابع شرایط حقوق و تكالیف خود در قبال منشور ملل متحد و بدون مغایرت با آن خواهد بود و در صورت تعارض بین منشور كنفرانس اسلامی ومنشور ملل متحد - تعهدات نسبت به منشور ملل متحد مقدم خواهد بود.
ب - تصمیمات و توصیههایی كه ممكن است طبق اصول و هدفهای كنفرانس اسلامی و به نحوی كه در منشور حاضر مندرج است به تصویب اینكنفرانس برسد - تا آنجا مورد قبول خواهد بود كه با مفاد توصیهها و تصمیمات ارگانهای مربوطه ملل متحد هماهنگ و سازگار باشد.
وجود ادعای برخی نویسندگان مبنی به نقش جدّی و اساسی شاه و مجلس پیش از انقلاب در تشکیل OIC، نحوه پیوستن ایران قبل از انقلاب سند قانونی منشور OIC بیان گر خلاف آن است
2 - تصمیمات و توصیههای سومین اجلاسیه كنفرانس وزیران امور خارجه دول اسلامی.
رزرو مذكور در بند (ب) فوق - در مورد كلیه تصمیمات و توصیههای مصوب سومین اجلاسیه كنفرانس وزیران امور خارجه دول اسلامی نیز معتبرخواهد بود."
نتیجه گیری
با وجود ادعای برخی نویسندگان مبنی به نقش جدّی و اساسی شاه و مجلس پیش از انقلاب در تشکیل OIC، نحوه پیوستن ایران قبل از انقلاب به این سند مهم بیان گر این است که اولاً: دغدغه حمایت از سازمان کنفرانس اسلامی و این سند میان کشورهای مسلمان در نزد آنها بسیار کمتر و کوچکتر از توجه ایشان به سازمان ملل متحد بوده است.
ثانیاً- با وجود آنهمه اهداف و اصول مترقی که به تفصیل در فوق بدان اشاره شد؛ این همه نگرانی و طرح تقدم سند ملل متحد بر سند OIC از یکسو جای تأسف دارد و از سوی دیگر دلیل خوبی است که به معترضان کنونی به قید تقدم موازین اسلامی در برخی اسناد مصوب انقلاب اسلامی که گاه دیده می شود و آنها بخاطر این قید به انقلابی ها و مجلس ایشان خرده می گیرند! آیا نباید حداقل به اندازه شاه و مجلس سنا در تقدم سند سازمان ملل متحد ما برای موازین اسلامی خود ارزش قایل شویم؟!
زهروی دانشجوی دكتری دانشگاه تهران
تنظیم برای تبیان: عطاالله باباپور