تبیان، دستیار زندگی
کسی که دروغ می گوید، بذری کاشته است و چیزی هم که برداشت می کند از همان جنس است و از آنجا که دروغ پلید است پس پلیدی می زاید: هیچ گندم کاری و جو بر دهد دیده ای اسبی که کره خر دهد(8) ندیده ای توی کوچه و بازار بعضی ها تا آب دهان روی زمین می بینند، آ
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

باران حکمت(42)

(تفسیر تمثیلی قرآن)

نفاق

اشاره:

درسلسله مباحث تفسیری "باران حکمت"، که به صورت روزانه پیشکش حضورتان می شود، برآنیم تا در هر نوبت، کام جانتان را با یک شاخ نبات مثال از مفاهیم بلند سوره بقره شکربار کنیم.

تفسیر آیه شریفه:

 وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْیوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِینَ(البقرة/8)

گروهی از مردم کسانی هستند که می‌گویند: «به خدا و روز رستاخیز ایمان آورده‌ایم.» در حالی که ایمان ندارند.

همچو گور کافران بیرون حُلَل

منافق چیزی شبیه گور کافران است که ظاهری با سنگ های مرمرین و سقف های آینه کاری شده و مالامال از گل و بوی گلاب دارد، اما درون آن پر از مار و کژدم و موجودات موذی و مزاحم است.

همچو گور کافران بیرون حُلَل

اندرون قهر خدا عزَّ و جَل

چون قبور آن را مُجَصَّص(1) کرده اند

پرده پندار پیش آورده اند(2)

یا به قول شیخ بهایی به ظاهر گونه ای وانمود می کنند که گویی بایزید روزگارند حال آنکه در درون حتی یزید هم از آنها شرم دارد!

حال در نگاه قرآن کریم کسی که دروغ می گوید دیر یا زود مبتلا به نفاق خواهد شد، یعنی آن آلودگی یک آلودگی وخیم تر و بدتر می زاید.

از برون طعنه زنی بر بایزید

وز درونت ننگ می دارد یزید

هر چه داری در دل از مکر و رموز

پیش ما پیدا بود مانند روز

تو چرا رسوائی از حد می بری(3)

البته از یاد نبریم که در این آیه ی کریمه تنها از نوع نفاق در عقیده یاد شده است که از خطرناک ترین انواع آن است وگرنه اقسام دیگری هم دارد که یکی از آنها نفاق در اخلاق است مثل اینکه کسی در باطن و حقیقت اهل سخا و کرم و بخشش و انصاف و مروت نباشد اما در ظاهر خود را چنین وانمود که اینگونه است.

البته اگر کسی خود را گونه ای نشان دهد که فردی کریم و سخی و منصف است اما نه به خاطر آنکه این صفات در او محقق شود، دیگر کار او را نفاق نام نمی نهند، بلکه این عین صواب است و اساساً یکی از راه های علاج اخلاق ناصواب و مذموم همین روش است.

درست مثل کسی که در دل سوزی ندارد اما خود را برای سیدالشهدا علیه السلام گریان نشان می دهد.

بگذارید این مسئله را با مثالی روشن تر کنم:

گاهی موتور ماشین روشن می شود و چرخ های ماشین نیز به حرکت در می آید، اما گاهی هم موتور ماشین روشن نمی شود، از اینرو آن را هل داده و چرخهای ماشین را به حرکت در می آورند تا موتور روشن شود.

انسان نیز گاه در حقیقت و واقع امر اهل سخا و سخاوت است، طبیعی است که با زبان از آن دم بزند و با دست خود هم دست به کار شود. ولی گاه در باطن چنین نیست ولی مثل اهل سخا رفتار می کند تا چنان بشود.

و نیز همینطور است ماجرای کسی که در درون اخلاق ناپسندی مثل حسادت و بخل دارد ولی در ظاهر خود را حسود و بخیل نشان ندهد، چنین کسی هر چند ظاهری خلاف باطن دارد اما متهم به نفاق نمی شود بلکه راه اصلاح حسادت و بخل نیز همین است.

و دیگر از انواع نفاق، نفاق در عمل و رفتار است و از همین رو پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم فرمودند:

ثَلاثُ خِصالٍ مَن کُنَّ فِیهِ کانَ مُنافِقاً وَ اِن صامَ وَ صَلّی وَ زَعَمَ اَنّهُ مُسلِمٌ مَن اذا ائتَمَنَ خانَ وَ اِذا اَحدَثَ کَذِبَ وَ اِذا اَحدَثَ کَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَحلَفَ(4)

سه خصلت است که در هر کس باشد منافق است و اگرچه روزه بدارد و نماز بگزارد و گمان کند مسلمان است، کسی که هر گاه امانت به او سپرده شود خیانت کند و هرگاه تکلم کند دروغ گوید و هرگاه وعده کند وفا ننماید.

هیچ گندم کاری و جو بردهد؟

بنابر آنچه در روایات آمده است دنیا چیزی شبیه مزرعه است و کلیه اعمال و رفتار آدمی همچون بذر می ماند و طبیعی است که بذر هر چیزی از جنس خود می رویاند؛

خواهی که نه تلخ با شدت حاصل

در مزرعه تخم تلخ مپراکن(7)

بنابراین کسی که دروغ می گوید، بذری کاشته است و چیزی هم که برداشت می کند از همان جنس است و از آنجا که دروغ پلید است پس پلیدی می زاید:

هیچ  گندم کاری و جو بر دهد

دیده ای اسبی که کره خر دهد(8)

ندیده ای توی کوچه و بازار بعضی ها تا آب دهان روی زمین می بینند، آب دهان می اندازند، این نشانه ی آن است که پلیدی، پلیدی می آورد.

حال در نگاه قرآن کریم کسی که دروغ می گوید دیر یا زود مبتلا به نفاق خواهد شد، یعنی آن آلودگی یک آلودگی وخیم تر و بدتر می زاید.

هنگام زراعت آنچه کشتستی

آنت برسد بموسم خرمن(9)

از اینرو فرمود:

إنَّ المُنافِقینَ لَکاذِبُون(10)

منافقین دروغ گویانند

و در جایی دیگر می گوید این نفاق ریشه در دروغ دارد:

فأعقَبَهُم نفاقا فی قُلُوبهم إلی یَومِ یَلقَونَهُ بِما أخلَفُوا اللهَ ما وَعَدٌوهُ و بما کانُوا یَکذِبُون(11)

________________

1. گچ کاری شده

2. مثنوی معنوی

3.شیخ بهیی

4. جامع السعادات، مرحوم نراقی


تالیف: حجت الاسلام محمد رضا رنجبر

تنظیم: گروه دین و اندیشه_شکوری