معرفی رشته علوم تغذیه
مقدمه
علم تغذیه علمی است که به ما می‌آموزد هر آنچه می‌خوریم و می‌نوشیم، به طور مستقیم بر نحوه فعالیت جسمانی و روانی ما تأثیر دارد. به عبارت دیگر سوء‌تغذیه یا تغذیه نادرست می‌تواند موجب انواع بیماری‌ها گردد. برای مثال چاقی، تصلب شرائین، اختلال‌های روده و معده و فشار خون، ناشی از استفاده بی‌رویه غذاهای پرکالری، نمک، چربی و کمبود مواد سلولزی است یا استفاده سرخود و بی‌رویه ویتامین‌ها در کودکان موجب دشواری‌های یادگیری و تحصیلی می‌شود و از سوی دیگر سوء‌تغذیه و کمبود مصرف ویتامین‌ها نیز عامل گواتر، کم‌خونی، کوری، عقب‌ماندگی ذهنی و ده‌ها بیماری دیگر می‌شود. از همین رو رشته تغذیه در عصر حاضر اهمیت بسیار زیادی دارد.
این رشته به رژیم درمانی، اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه تغذیه مناسب برای حفظ سلامت بدن می‌پردازد. در این میان اصول علم تغذیه بررسی می‌کند که چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده انجام می‌گیرد تا جذب یا دفع شود و رژیم درمانی نیز نوع رژیم غذایی لازم در بیماری‌های مختلف را مشخص می‌کند، چون در برخی از بیماری‌ها، بعضی از مواد غذایی باید حذف شده یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد مثل بیماری گواتر که از کمبود ید ایجاد می‌شود.
معرفی و کاربرد
علم تغذیه مجموعه وسیعی از اطلاعات و دانش بشری است كه به ارتباط بین غذا و سلامتی موجود زنده می‌پردازد و با عواملی مانند بیولوژی، بیوشیمی، علوم رفتاری، علوم اجتماعی و بهداشت ارتباط دارد.
به عبارت دیگر علم تغذیه یك علم چند بعدی است و به همین دلیل دانشجوی این رشته باید اطلاعات جامع و گسترده‌ای در زمینه بیوشیمی ، بیولوژی، جامعه‌شناسی ، روانشناسی، بهداشت و شیمی مواد غذایی داشته باشد تا بتواند مهارتهای لازم را كسب كند. مهارتهایی كه به دو بخش عمده رژیم درمانی و تغذیه جامعه تقسیم می‌شود. یعنی كارشناس این رشته هم باید بتواند كه رژیم غذایی مناسب را برای درمان بیماری‌های مختلف ارائه دهد و هم توانایی شناسایی مشكلات تغذیه جامعه را داشته باشد و سپس بر اساس مشكلات موجود، برنامه‌های غذایی لازم را طراحی ، اجراء نظارت و ارزشیابی كند. همچنین ارتقای ارزش غذایی مواد غذایی مانند كنسرو ، كمپوت و ... كه در صنایع غذایی ایجاد می‌شود. بر عهده كارشناس این رشته است»
در رشته تغذیه به رژیم درمانی ،اصول علم تغذیه، ارزش مواد غذایی و نحوه تغذیه مناسب برای حفظ سلامت بدن پرداخته می‌شود.
اصول علم تغذیه بررسی می‌كند كه چه فرآیندی روی مواد غذایی خورده شده انجام می‌گیرد تا جذب یا دفع شود و رژیم درمانی نیز نوع رژیم غذایی لازم در بیماری‌های مختلف را مشخص می‌كند، چون در برخی از بیماری‌ها، بعضی از مواد غذایی باید حذف شده و یا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد مثل بیماری گواتر كه از كمبود ید ایجاد می‌شود.»
بدون شك تشخیص بیماری مهمترین و اصلی‌ترین مسوولیت یك پزشك است اما آیا پزشك وقت و یا حتی دانش لازم را برای تعیین یك برنامه غذایی مناسب دارد؟ آیا در زمینه احتمال تداخل دارو و غذا اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار می‌دهد؟
به اعتقاد كارشناسان تغذیه ، این وظیفه یك متخصص تغذیه است كه اطلاعات فوق را در اختیار بیمار قرار دهد. به عبارت دیگر هر پزشكی پس از تشخیص بیماری باید بیمار را به متخصص تغذیه ارجاع دهد تا او با توجه به نوع بیماری و داروهای تجویز شده ، رژیم غذایی لازم را تعیین كند.
خانم رحمانی با اشاره به همین مساله می‌گوید:
"یك پزشك آشنایی كاملی با غذا و نیازهای تغذیه‌ای ندارد چون در طی تحصیل فقط 2 واحد در این زمینه می‌گذراند. برای همین گاهی اوقات داروهایی كه تجویز می‌شود تداخل غذا و دارو ایجاد می‌كند برای مثال مصرف داروی ضدبارداری، روی اسیدفولیك كه یكی از ویتامین‌های گروه B است، تاثیر می‌گذارد و اگر به این مساله توجه نشود و مواد غذایی لازم در برنامه غذایی زنانی كه این دارو را مصرف می‌كنند،گنجانده نشود، فرد دچار نوعی كم‌خونی می‌گردد. "گرایشها
در حال حاضر این رشته در سه مقطع کارشناسی پیوسته، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری در کشور ارائه می شود. این رشته دارای دو گرایش عمده تغذیه بالینی و تغذیه انسانی است. تغذیه انسانی مشتمل بر اعضاء هیات علمی متخصص می باشند كه كارآیی لازم را جهت آموزش علمی، عملی، حرفه ای و نیز پژوهش و نشر در زمینه علوم پایه تغذیه (بیوشیمی، تغذیه، فیزیولوزی تغذیه، .....) و علوم كاربردی تغذیه (تغذیه بالینی ....) در مقاطع تحصیلی مختلف دانشگاهی را دارا باشد.
رشته تغذیه در ایران
در تاریخ 27/8/1340، بر اساس تصویب نامه قانونی هیئت وزیران به شماره 13698/15، "انستیتو خواربار و تغذیه ایران" و آموزشگاه عالی وابسته به آن بصورت سازمانی مستقل مرتبط با وزارت بهداری وقت تأسیس شد. هدف اساسی از تأسیس این انستیتو، تعیین خط مشی كلی تغذیه كشور بر پایه بررسیها و تحقیقات بود. سپس در سال 1355، مجلس شورای ملی سابق، قانون تشكیل "انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران" را از تصویب گذراند و در نتیجه، قانون اجازه تأسیس "انستیتو خواربار و تغذیه ایران" لغو و انستیتوی جدید جایگزین آن شد.
تا سال 1365 انستیتو وابسته به وزارت بهداری سابق بود و پس از آن همزمان با تشكیل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی به دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی، درمانی شهید بهشتی پیوست. سرانجام مطابق با تحولات و پیشرفتهای جهانی و تغییر نگرش پژوهشی، بموجب مصوبه مورخ 14/8/1370 مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان در تاریخ 21/8/1370، سازمان جدیدی بنام "انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی كشور" بصورت مؤسسه‌ای علمی و تحقیقاتی دارای استقلال مالی و شخصیت حقوقی و وابسته به دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی تأسیس شد. به موجب این مصوبه انستیتو بار دیگر موقعیت رسمی خود را به عنوان یك انستیتوی ملی با استقلال حقوقی و مالی بازیافت. این مؤسسه دارای یك بازوی آموزشی تحت عنوان دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی است، كه در سال 1340 با تشكیل قانون انستیتو خواربار و تغذیه ایران، اساسنامه آموزشگاه عالی تغذیه كه وابسته به انستیتو خواربار و تغذیه بود در شصت و چهارمین جلسه مورخ 16/8/43 شورای مركزی دانشگاه به تصویب رسید.
در همین راستا شورای گسترش آموزش عالی در یكصد و هشتمین جلسه خود در تاریخ 25/12/56 تغییر نام مدرسه عالی علوم تغذیه و شیمی مواد غذایی به دانشكده علوم تغذیه و صنایع غذایی را تصویب نمود كه با تشكیل قانون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی دانشكده علوم تغذیه از انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران منفك و در حال حاضر یكی از دانشكده های تابعه دانشگاه علوم پزشكی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی می باشد.
تهیه کننده: محمدصادق ابراهیمی
