تام و جریِ عبید زاکانی

پس از گذشت 70 سال از ساخت كارتون‌های «تام و جری» هنوز هیچ انیمیشنی نتوانسته است شادی و نشاطی را كه این كارتون به مخاطبان خود منتقل می‌كند، برای بینندگان تلویزیون به ارمغان آورد.

"جو باربرا" Joe Barbera از گروه "هانا – باربرا" که کارتون‎های محبوبی چون تام و جری، یوگی و دوستان، عصر حجر را ساخته بود؛ در 18 دسامبر 2006 (27 آذر 1385) در سن 95 سالگی درگذشت. او اولین گام‎های موفقیت را با شریک قدیمی‎اش "بیل هانا" و با ساخت کارتون بسیار موفق "تام و جری" برداشت. داستان‎های خنده‎دار "نبرد موش و گربه" هفت بار نامزد دریافت جایزه اسکار شد.

این دو شریک گروهشان را در سال 1930، زمانی که برای کمپانی MGM کار می کردند تشکیل دادند و در دهه 60 با ساخت سریالهای کارتونی مانند "عصرحجر" ، "یوگی و دوستان" و "اسکوبی دو" قله های موفقیت را یکی پس از دیگری فتح کردند.

"بری مایر" Barry Meyer رییس کمپانی برادران وارنر شخصیتهای خلق شده توسط هانا و باربرا را نه فقط ابرقهرمانهای کارتونی که آنها را جزیی از فرهنگ عامه مردم آمریکا می داند.

او عقیده دارد: «شخصیتهای خلق شده توسط این دو از عصر حجر تا عصر فضا، از ازل تا ابد را پوشش می دهد. هنگامی که او از میان دوستان و اقوامش برود، زندگی اش را در آثارش ادامه خواهد داد.»

"هانا" که در سال 2001 درگذشته است زمانی گفته بود: «من هنرمند خوبی نیستم ولی "جو" بهتر از هر کس دیگری در جهان می تواند از یک طرح اولیه به خوبی خلق و خو و طرز رفتار یک شخصیت را درک کند.»

این دو اولین بار، موش و گربه را در انیمیشن "پیشی چکمه را بدست می‎آورد"؛ در کنار هم قرار دادند که نتیجه آن نامزدی آن دو برای جایزه اسکار بود.

در اثر موفقیت این کار ، کمپانی MGM به آنها فرصت داد تا بر روی این شخصیت بیشتر کار کنند و در نهایت شخصیتهای "تام و جری" به بلوغ رسیدند.

"هانا و باربرا" هشت بار موفق به دریافت جایزه امی شدند و در سال 1988 جایزه آکادمی علوم و هنرهای تلویزیونی را دریافت کردند.

"هانا" (2001-1910) و "باربرا" (2006-1911) هیچ کدام از ابتدا انیمیشن ساز نبودند.

باربرا که در محله برکلین نیویورک رشد کرده است، در ابتدا شغل بانکداری را برگزید. و سپس به کارتونهای مجلات علاقه مند شده و در نهایت به عنوان یک انیمیشن ساز فعالیت کرد.

"هانا" مهندسی و روزنامه نگاری خوانده بود و تنها به این دلیل به سمت انیمیشن رفت که به دنبال یک شغل می گشت.

شاید بتوان گفت در تمامی قسمتهای "تام و جری" آنچه  در نگاه اول واضح و آشکار است نمایش پیروزی عقل و درایت بر هوس و بی درایتی است. اگر تام را سنبل هیجان و هوس های زودرس بدانید نقطه مقابل آن جری قرار دارد که نماینده درایت و تدبیر است و جالب آن که تام با تمامی حقه های خود نتوانسته بر تدبیر جری موفقیتی حاصل نماید. و این تقابل تاریخی البته نه تنها برای کودکان جذاب و زیباست بلکه برای بزرگترها نیز قابل تامل و توجه می باشد.

اگر داری تو عقل و دانش و هوش

بیا بشنو حدیث گربه و موش

اما اتفاقی که در تام و جری می افتد شاید به گونه ای بی نسبت با موش و گربه عبید زاکانی نباشد چرا که در موش و گربه عبید زاکانی هر چند در ظاهر، موش و گربه ای بیش نیست اما گویی در سراسر داستان، موشی در حال آموزش حکمت و مدنیت، به گربه ای است. گربه عبید زاکانی هیجان زده و مضطرب در پی ارضاء نیازهای شهوانی و شتاب آلود خویش است، و موش نمادی از حکمت آموزی و پند دادن به شکارچی خویش.

شاید این استعاره های زیادی که در ادبیات سنبلیک و حتی عرفانی ما و مردمان جهان از تقابل بین دو موجود متضاد و نا همگون به نمایش گذاشته شده است بی ارتباط با دو نظام سیاسی نظم و بی نظمی، علم و جهل، اضطراب و آرامش نباشد و بدیهی است که در چنین فضای فرضی، هر کس رسانه و بلندگوی قوی تری داشته باشد؛ می تواند موش بودن را به یغما و گربه بودن را به رقیبش هدیه دهد.

البته همیشه مظلوم نشان دادن موش، و ظالم بودن گربه؛ مهم ترین عامل برای جلب توجه مخاطب جهانی بوده و هست، و حالا طبیعی می نماید که موش ضعیف و مورد ظلم واقع شده کمپانی وارنر و البته باهوش و عاقل، در ناخوداگاه ذهن کودکان ما همیشه و سرانجام پیروز و فائق بر گربه ای ظالم و احمق بوده و  می باشد.

قسمت اول تا دهم تام و جری

قسمت یازدهم تا بیستم

قسمت بیستم و یکم تا سی ام 

---

تنظیم امید واضحی آشتیانی

بخش فیلم و انیمیشن تبیان