بایدها و نباید های قرائت قرآن
امام جعفر صادق (ع) صفات و ویژگی هایی را برای قاری قرآن بیان کرده اند از جمله: ولایت اهل بیت(ع) را داشته باشد، قرآن را صحیح بخواند ، از قرآن تأثیر پذیری داشته باشد، هنگام قرائت با وضوء و طهارت باشد ، اهل صداقت و راستی باشد و از تملق و چاپلوسی به دور باشد، در برابر قرآن خضوع و خشوع داشته باشد، به دنبال تحصیل دانش باشد، قرائت او برای کسب و سود جویی نباشد، به آیات و دستورات قرآن عمل کند و در قرائت قرآن اخلاص داشته باشد. »
از آن جایی که قرآن کتاب آسمانی و از جانب پروردگار عالم برای هدایت عالمیان فرستاده شده برای استفاده و بهره برداری بیشتر از آن از جانب معصومین و اؤلیاء الله راهنمائی هایی صورت گرفته که به چند روایت از امام صادق (ع) بسنده می نماییم.
1- ولایت اهل بیت:
ولایت، محبت و دوستی اهل بیت در هم? عبادات شرط اصلی و اساسی قبولی و پذیرش اعمال از جمله قرائت قرآن است ، طبرسى (ره) از حضرت صادق (ع) نقل كرده كه، اهل علم ما هستیم و جاهلان دشمنان ما، و اولوا الالباب شیعیان ما؛ چون علم بى ولایت و دوستى اهل بیت و تلاوت نفعی نمی رساند اگر چه نیكو بخواند[1].از حسین بن ابى العلا روایت است كه امام صادق (ع) فرمود:... چنان چه قارى از شیعیان باشد خداوند او را بدون دغدغ? حساب به بهشت می برد، و شفاعتش در بار? دوستان از خاندان خود و برادران مؤمنش پذیرفته گردد[2].
امام صادق علیه السلام فرمود: گروهى از مردم قرآن مىآموزند تا بگویند فلانى قارى قرآن است و عدهاى قرآن مىآموزند و مقصود او صدا است تا آن كه بگویند فلانى صداى خوشى دارد در این گروه ها خیرى نیست و عدهاى قرآن مىآموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند كه كسى بداند و یا نداند
2- صحیح خواندن قرآن
قال اللَّه تعالى: كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْكَ مُبارَكٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ[3] .
امام جعفر صادق (ع) در بار? این آیه كریمه فرمود: مراد این است كه آیات آن را صحیح مىخوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قراءت را مىنمایند. و در معانى آن دقّت مىكنند و به احكام آن عمل مىكنند. و به وعدههاى آن امیدوارند و از وعیدهاى آن مىترسند. از قصّههاى آن عبرت مىگیرند. و به آن چه امر شده در آن مىپذیرند و از آنچه نهى شده در آن باز مىایستند. و به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سورههاى آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ مىكنند و حدود آن را ضایع مىكنند. و جز این نیست كه مراد تدبّر در آیات آن است و عمل كردن به احكام آن. خداوند مىفرماید: كتابى به سوى تو نازل كردیم كه داراى بركت است تا در آیات آن دقت كنند[4].
3- تأثیر پذیری از قرآن
امام صادق (ع) فرمود: بر قارى قرآن شایسته است كه چون به آیه رحمت برسد، بهترین خواسته خود را مسألت كند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود[5].4- با وضوء و طهارت بودن
در حقیقت قرائت قرآن سخن شنیدن از خداوند است و قاری قرآن در محضر خداوند است[6] بنابر این ادب اقتضاء می کند که قاری با طهارت باشد.حسن بن ابى الحسین دیلمى در كتابش نقل كرده كه حضرت صادق (ع) فرمود: قرائت قرآن بهتر از ذكر است و ذكر بهتر از صدقه است و صدقه بهتر از روزه است و روزه سپر آتش است و فرمود: قارى قرآن به عوض هر حرفى در نمازش در صورتى كه در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتى كه نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفى مىبرد و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفى بیست و پنج حسنه مىبرد و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه مىبرد منظور من از حرف این نیست كه بگویم «الم» یك حرف است بلكه براى قارى قرآن براى هر حرف یعنى بابت «الف» ده حسنه و بابت حرف «لام» ده حسنه و بابت حرف «میم» ده حسنه و عوض حرف راء ده حسنه مىبرد[7].
5- اهل صداقت و راستی باشد نه تملق و چاپلوسی
از حضرت صادق (ع) نقل شده که پیامبر خدا (ص) فرمود: "همواره این امت زیر حمایت و لطفخدایند مادامى كه قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسى نكردند و عالمانشان با تبه كاران سازش نكنند، كه خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب مىكند، بعد ستمگران بر آنها مسلّط مىگردند، و بدترین ستم را بر آنها روا مىدارند پس از آن، بی چارگى و تهى دستى را بر ایشان مقرّر مىكند. هر گاه قارى قرآنى را دیدى كه به دربار شاه پناه مىبرد، بدان كه او دزد است، و مبادا فریب بخورى! او مىگوید: قصدش رفع ظلم و دفاع از مظلوم است، و این خود فریب شیطان است كه از آن دامى ساخته و خواندن قرآن را نردبانى براى هدف شوم خود قرار داده است[8].6- خضوع و خشوع دربرابر قرآن
امام صادق (ع) مىفرماید كه: هر كه تلاوت قرآن كند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتى حاصل نشود و ترس الاهى در دل او بهم نرسد، پس حقیقتا كه مرتبه و منزلت قرآن را، این قارى،سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است ، چنین قارى حتما زیان كار و اهل نقصان روزگار است، زیانى بیّن و واضح.هم چنین مىفرماید: قارى قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است: یكى: دل خاشع، و دوم: بدن فارغ از شغل ها، سوم:جاى خالى، و هر كدام از این سه خصلت، منشأ فایدهاى است عظیم، و خشوع، سبب گریختن شیطان است.
قال اللَّه تعالى: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ[9].
چنان كه حضرت بارى تعالى در مقام تعلیم آداب قرائت، فرموده است: هر گاه كه تلاوت قرآن مىكنى، استعاذه كن و پناه ببر به خداوند متعال، از شیطان رجیم و محروم از رحمت الاهى[10].
7. برای کسب و سود جویی نباشد
امام صادق (ع) فرمود: پس بر شما باد به ملازمت قرآن، سپس فرمود: برخى از مردمند كه قرآن می خوانند كه گفته شود: فلان كس قارى قرآن است، و برخى قرآن می خوانند براى (سودجوئى) و بدست آوردن دنیا و خیرى در این ها نیست و برخى هستند كه قرآن می خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند[11].8- عمل کردن به قرآن
طبیعی است همان طور که انتظار می رود قاری قرآن باید عملش به قرآن از دیگران بیشتر باشد و در صورت عمل نکردن و آلوده شدن در لجن زار گناه عقوبت او سخت تر خواهد بود.از حضرت صادق (ع) نقل شده که پیامبر خدا (ص) فرمود: "همواره این امت زیر حمایت و لطفخدایند مادامى كه قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسى نكردند و عالمانشان با تبه كاران سازش نكنند، كه خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب مىكند،
حضرت صادق (ع) از پدران بزرگوارش روایت كرده و فرمود: حضرت رسول اكرم (ص) فرمود: در روز قیامت دوزخ با سه طایفه گفتگو مىكند، امیر، قارى، ثروتمند، به امیر مىگوید: اى كسى كه خدا به او فرمانروایى بخشید و عدالت نورزید او را مىبلعد چنان كه مرغ دانه كنجد را مىبلعد، و به قارى مىگوید: اى كسى كه پیش مردم خود را آراسته نشان داده و با انجام گناهان با خدا مبارزه كرده است، او را [نیز] مىبلعد و به ثروتمند مىگوید: اى آن كه خدا به او دنیاى زیاد و فراوانى از روى لطف عطا كرده و [مؤمن فقیر یا] حقیرى از او قرض خواسته و او جز بخل كردن را نخواسته است، او را [هم] مىبلعد[12].
9- اخلاص در قرائت
یکی از شرایط مهم صحت و قبولی عبادات اخلاص و نیت پاک است هم چنین قاری در قرات قرآن باید با خلوص نیت قرآن را تلاوت کند اما اگر قرآن تلاوت کند تا دیگران خوششان بیاید یا تمرین صوت و ...باشد این نه تنها ارزشی ندارد بلکه جز وزر و وبال چیزی برای او در پی نخواهد داشت.امام صادق (ع) فرمود: شما را به قرآن سفارش مىكنم. قرآن را بیاموزید، گروهى از مردم قرآن مىآموزند تا بگویند فلانى قارى قرآن است و عدهاى قرآن مىآموزند و مقصود او صدا است تا آن كه بگویند فلانى صداى خوشى دارد در این گروه ها خیرى نیست و عدهاى قرآن مىآموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند كه كسى بداند و یا نداند[13].
______________________
[1]. وجدانى، جعفر، الفین، - ترجمه وجدانى، ص 827، ناشر، سعدى و محمودى، تهران، چاپ اول.، چنان که در اقوال اهل بیت (ع) وارد شده كه روزى امیر المؤمنین (ع) در كوچه كوفه می گذشت و كمیل بن زیاد در خدمت آن حضرت بود قارى در خانه ای آیه ای از قرآن را به بهترین وجه و صوتى می خواند كمیل آهى كشید، گفت كاش من موئى بودم بر بدن این قارى حضرت فرمود: كه این آرزو را مكن كه سرّ این بر تو ظاهر می شود، تا جنگ نهروان واقع شد و خوارج كشته شدند وقتى كه تفحّص می كردند آن حضرت خودش در میان كشتگان می گشت تا هر كدام را به ایشان بنماید براى تسلّى مردمان تا به این قارى رسید فرمود كه كمیل را بطلبید، چون آمد فرمود این را می شناسى؟ گفت نه یا امیر المؤمنین فرمود: این همان قارى است كه می خواند "أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ" و تو آن روز آرزو كردى، آیا حالا راضى هستى موى بدن او باشى؟ این پلید كه تیغ كشد به روى من تا به دست مؤمنان كشته شود، گفت: الحذر، الحذر، بی ولاى ایشان نه علم فایده دارد نه زهد نه تلاوت قرآن مجید.
[2] غفارى، على اكبر، ثواب الاعمال، ص 239، ترجمه غفارى، ناشر، كتاب فروشى صدوق، تهران، چاپ اول.
[3] ص، 29.
[4] طباطبایى، سید عباس، ارشاد القلوب، ترجمه طباطبایى، ص 314، ناشر، جامعه مدرسین، قم، 1376 ش، چاپ پنجم.
[5] بهبودى، محمد باقر، گزیده كافى، ج 2، ص 213، ناشر، مركز انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، 1363 ش، چاپ اول.
[6] گر چه عالم همیشه محضر خداست و همه در همه وقت در محضر خداوند هستیم ولی این یک حضور ویژه و خاصی است.
[7] نائیجى، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز، ص 245، ناشر، انتشارات كیا، تهران، 1381 ش، چاپ اول.
[8] عطائى، محمد رضا، مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، ص 163، ناشر، آستان قدس، مشهد، 1369 ش، چاپ اول.
[9] نحل، 98.
[10] گیلانى، عبد الرزاق، مصباح الشریعة، ترجمه، ص 112 و 113، ناشر، پیام حق، تهران، 1377 ش، چاپ اول.
[11] مصطفوى، سید جواد، اصول كافى، ترجمه، ج 4، ص 410، ناشر، كتاب فروشى علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول.
[12]حجازى، سید مهدى، حجازى، سید على رضا و عیدى خسروشاهى، محمد، درر الأخبار، ص 633، ترجمه، به نقل از خصال صدوق، ناشر، دفتر مطاالعات تاریخ و معارف اسلامى، قم، 1419 ق، چاپ اول.
[13] نائیجى، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز، ص 247.
