موعود در قرآن

قسمت پنجم : همه پیامبران پیروز خواهند شد

«إِنَّ الَّذِینَ یُحَآدُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أوْلَئِكَ فِی الْأَذَلِّینَ كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَاْ وَرُسُلِی إِنَّ اللَّهَ قَوِی عَزِیزٌ»¹

در حقیقت، كسانى كه با خدا و پیامبر او به دشمنى برمى‏خیزند، آنان در [زمره‏] زبونان خواهند بود. خدا مقرّر كرده است كه: «حتماً من و فرستادگانم چیره خواهیم گردید.» آرى، خدا نیرومند شكست‏ناپذیر است.

1- كسانی كه با خدا و پیامبران دشمنی كرده‏اند، در زمره ذلیل‏ترین افرادند.

2- خداوند به یقین همه پیامبران را پیروز خواهد كرد.

3- برخی گفته‏اند مقصود از این پیروزی، قوی بودن استدلال و منطق است. زیرا آنان دارای استدلال‏های محكم بوده‏اند.

4- گرچه انبیا چنین بوده‏اند، مراد آیه این نیست. زیرا انبیا در همه زمانها دارای چنین ویژگی‏ای بوده‏اند؛ در صورتی كه آیه پیروزی در آینده را وعده می‏دهد.

5 - برخی گفته‏اند مراد آیه نابودی امتهایی است كه از پیروی از پیامبران سرباز زدند؛ مانند غرق شدن قوم نوح  و...

6 - این نیز نادرست است. زیرا این ویژگی برخی از پیامبران بوده است، نه همه آنها؛ در صورتی كه مفاد آیه پیروزی همه انبیا است.

7- ظاهر آیه پیروزی ظاهری و دنیوی و برپایی اهداف خدا و رسولان است.

8 - این نوع پیروزی در گذشته تاریخ رخ نداده است. پس وعده در باره آینده است.

9- می‏توان گفت آیه از آن دسته آیاتی است كه ظهور حضرت مهدی را وعده می‏دهد. زیرا در زمان آن حضرت است كه اهداف همه پیامبران مشاهده شده، بانگ توحید و بندگی (هدف خدا و پیامبر) در تمام دنیا طنین‏انداز  می‏شود.

10- البته علاوه بر ظهور، رجعت هم ممكن است مصداق دیگر آیه باشد.

این پرسش مطرح است كه در جهان كنونی انبیا پیروز نشدند یا دست‏كم همه آنها پیروز نشده‏اند. برخی از آنان مانند یحیی و زكریا كشته شده‏اند و مفاد آیه اضافه رسل به یای متكلم «رُسُلِی» وعده پیروزی نسبت به تمام انبیا است.

مفسران در جواب این پرسش پاسخ‏هایی داده‏اند:

مراد پیروزی در منطق و استدلال است؛ یعنی همه پیامبران را از نظر دلیل و حجت پیروز كردیم، نه از نظر  ظاهری.

این جواب به صورت احتمال در التبیان² و مجمع البیان³ بیان شده است.

علامه طباطبایی در المیزان می‌نویسد: مراد پیروزی انبیا در سه جنبه است:

الف)  فطرت. چون انبیا دارنده استدلال‏های قوی بوده‏اند، هر فطرت سالمی با شنیدن سخن مستدل گرایش به آن پیدا می‏كند؛ گرچه در هنگام عمل نپذیرد.

ب) خداوند با نابودی امتهای سرپیچی‏كننده از پیامبران، پیروزی خود و پیامبران را در طول تاریخ نشان داده است.⁴

به نظر می‌رسد مراد از آیه «لَأَغْلِبَنَّ» وعده پیروزی برای همه پیامبران در آینده است. اگر مقصود پیروزی در منطق و استدلال باشد پیامبران در تمام زمانها دارای استدلال قوی و فطرت‏پسند بوده‏اند؛ چه در زمان گذشته و چه آینده. علاوه بر آن فقط قوی بودن استدلال و مطابق با فطرت بودن، دلیل بر پیروزی نیست. زیرا دشمنان مانع از رسیدن این منطق به گوش دیگران می‏شدند.

اما این كه مقصود از آن، نابودی برخی از امتهای متخلّف باشد، این نیز صحیح نیست. چون این رخداد، ویژه برخی از پیامبران بوده در حالیكه مفاد آیه «رُسُلِی» وعده پیروزی برای همه آنان است. انگیزه ایمان نیز گرچه موجب تقویت است، چنین نبوده است كه این انگیزه در همه موارد موجب پیروزی شود. موارد شكست نیز مانند جنگ احد، در میان بوده است.

به نظر ما مفاد آیه، وعده پیروزی برای همه پیامبران است و پیروزی آنان عبارت است از تحقق اهداف كامل آنان، كه این مشاهده نخواهد شد مگر با ظهور حضرت مهدی   یا زمان رجعت. این آیه خود از آیاتی است كه بر ظهور حضرت مهدی   دلالت می‏كند؛ مانند آیات دیگری كه گذشت.

1.   مجادله/ 21 - 20:58.

2.  شیخ طوسی، التبیان، ج 9، ص 556.

3.   طبرسی، تفسیر مجمع البیان، ج 9، ص 421.

4.   محمدحسین طباطبایی (علامه)، پیشین، ج 19، ص 195 و 196.