تبیان، دستیار زندگی
در تاریخ ادبیات ایران از گذشته تا کنون شاعران شیعی و سنی مذهب اشعار خود را مزین به نام ائمه اطهار (ع) کرده اند . ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اسوه های دینی در ادبیات

دکتر شیخ مونسی: مدح ائمه اطهار (ع) برای ایرانیان نوعی فرهنگ است

اسوه های دینی در ادبیات

گروه ادب: دکتر ژینوس شیخ مونسی گفت: در تاریخ ادبیات ایران از گذشته تا کنون شاعران شیعی و سنی مذهب اشعار خود را مزین به نام ائمه اطهار (ع) کرده اند .

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با خبرنگار شبستان، عنوان کرد: اشعاری که در وصف و مدح ائمه سروده شده اند، در چندبخش تقسیم بندی می شوند: یکی در منقبت پیامبر اکرم (ص) و یاران ایشان که تقریباً تمام شاعران اعم از شیعه و سنی در این موضوع اشعار زیبایی سروده اند و دیگری در وصف دلاوریها و جنگاوریهای حضرت علی (ع).

وی افزود: نظامی در آغازتمام آثار خمسه خود، معراج نامه های زیبایی سروده است. به عنوان مثال در ابتدای مخزن الاسرار در نعت سوم در وصف حضرت محمد (ص) می گوید:

ای مدنی برق و مکی نقاب

سایه نشین چند بود آفتاب

منتظران را به لب امد نقش

ای زتو فریاد، به فریاد رس

اسوه های دینی در ادبیات

در خصوص امیرالمومنین (ع)، چند نکته برای شاعران همواره حائز اهمیت بوده است یکی سدشکنی و جنگاوری ایشان است که نظامی می گوید:

یا علی در وصف میدان فرست/یا عمری در ره شیطان فرست

و یا مثنوی بسیار پندآموز مولانا با مطلع:

از علی آموز اخلاص عمل/شیر حق را دان منزله از دغل

و سنایی حضرت علی علی (ع) را علیداد و علمدار رسول می داند با اشاره به حدیث رسول اکرم (ص) که فرمودند:انا مدینه العلم و علی بابها همینطور درباره فتح خیبر و شجاعت حضرت علی (ع) دقیقی که شاعر زرتشتی مذهبی بود، در قصیده ای گفته است:

چنان کز چشم او ترسم

نترسد جهود خیبری از تیغ حیدر

چنان کان چشم او کرده است با من

نکرد آن نامور حیدر به خیبر

یا سلمان ساوجی بدون ذکر قلعه خیبر گفته است:

سعی ها کردند در باب قضا یاران/ولی قلعه کفار را اخر عی برکند در

و خاقانی شروانی به این افتخار حضرت علی (ع) اشاره می کند و می گوید:

ای چراغ یزدان که دلت

چو علی خیبر ستم بشکافت

تارک ذوالفقار بیعت را

ذوالفقار تو لاجرم بشکافت

اسوه های دینی در ادبیات

دکتر شیخ مونسی در ادامه به شاعران شیعی مذهب اشاره کرد و گفت: شاعرانی مثل ناصرخسرو ، کسایی ، قوامی رازی که مذهب شیعه دارند که در اظهار عشق به خاندان پیامبر (ص) اشعار زیبایی سروده اند. قوامی رازی ارادت خود به حضرت علی (ع) را چنین بیان کرده است:

پیرایه مردان خدا حیدر کرار

ان هم نسب و هم نفس احمد مختار

ان حاجب بر در اسرار پیامبر

ان شیر دلیر سپه دین جهاندار

در این میان کلام لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار برای شاعران الهام بخش خوبی در سرودن اشعار منقبتی بوده است. مثلا امیر معزی که یقینا شاعر غیرشیعی بود، دراین باره می گوید:

لا فتی برخوان اگر جویی رضای مرتضی

لا فتی الا علی بر خواند هر دم مصطفی

آنکه داماد نبی بود و وصی بود و ولی

در موالاتش وصیت نیز شرط اولیا

و همین کلام درون مایه یکی از اشعار سلمان ساوجی شده است:

ای برابر کرده ایزد با خلیل در وفا

آیه یوفون بانذر است بر قوام گواه

او با ایوب هم سر گه صبر و شکیب

گشته با جبرئیل همراه در ره خوف و رجا

با زبان روح گفته با محمد کردگار

لا فتی الا علی، لا سیف الاذوالفقار

اسوه های دینی در ادبیات

این مساله ذوالفقار حضرت علی (ع) و جنگاوری ایشان بسیار موردتوجه شاعران بوده است. سعدی نیز با اشاره به این حدیث گفته است:

زورآزمای قلعه خیبر که بند او/در ی که گر شکست به بازوی لافتی

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه به حدیث معروف سفینه نوح اشاره کرد و گفت: شاعرانی زیادی از مضمون حدیث سفینه نوح حضرت پیامبر (ص) در سرودن اشعار خود الهام گرفته اند مثلا استاد طوس خالق بی نظیر منظومه شاهنامه در این باره گفته است:

حکیم این جهان را چون دریا نهاد

برانگیخت موج از او تندباد

محمد بدو اندرون با علی

همان اهل بیت نبی و ولی

اگر چشم داری به دیگر سرای

به نزد علی و نبی گیرجای

و سیف فرغانی شاعر هم عصر سعدی چنین سروده است:

عجیب ژرف بحری است دریای عشق

همه موج است از میان تاکنار

فکنده در او هر کسی زورقی

نه چون کشتی شرع دریا گذار

مگر کشتی سنت احمدی

که بحری ست پرلؤ لؤ شاهوار

و کسایی مروزی، نخستین شاعر شیعی مذهب شناخته شده در پهنه شعر و ادب فارسی به این حدیث تمسک جسته و از ان در اشعار خود بهره برده است:

گر نجات خویش خواهی در سفینه نوح شو/چندباشی چون رهی تو بینوای دل رهی

و ناصرخسرو قبادیانی در این بار می گوید:

حق نیست مگر که حب حیدر

خیرات بدو شود محقق

گیتی همه حمل و حب او علم

مردم همه تیره و مروق

در بحر زلال کشتی نیست

جز حب علی به قول مطلق

و سنایی شاعر اهل سنت قرن پنجم و ششم در وصف حضرت علی (ع) گفته است:

مصطفی چشم روشن از رویش/شاد زهرا چو گشت او شویش

همانطور که می بینیم شاعران شیعه از روی ارادت و احساس خود به ائمه معصوم، به سرودن شعر پرداخته اند ولی شاعران سنی مذهب نیز از این قاعده برکار نبودند و در اشعار آنها عشق و محبت به خاندان اهل بیت (ع) دیده می شود.

شیخ مونسی در پایان گفت: در شعر شاعران معاصر نیز شخصیت بزرگان دینی تجلی نمود ویژه ای پیدا کرده است مثلا شهریار در وصف حضرت علی (ع) شعر بسیار معروف علی ای همای رحمت را سروده است همینطور عبدالجبار کاکایی در شعری گفته است:

برخاست همچو کوه زجا مولا

پل زد میان خاک و خدا مولا

کس مثل چاه کوفه نمی داند

فریاد واژگون تو را مولا

و این در چاه حرف زدن حضرت علی (ع) مضمون بساری از اشعار شاعران بوده است همینطور موسوی گرمارودی شعر بلندی در سایه سار ولایت درباره حضرت علی (ع) و شعر زیبایی با عنوان خط خون در وصف امام حسن (ع) دارند.

شبستان

تنظیم:بخش ادبیات تبیان