آموزش ادبی طلاب
چهارمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی سومین دوره جشنواره بین‌المللی فرهنگی تبلیغی طوبی با عنوان "مبانی زیبایی‌شناسی در شعر" در سالن شهید صدر مجتمع آموزش عالی امام خمینی(ره) قم برگزار شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین حسینی ژرفا گفت:
امروز در این جمع علمی بنده هم بحثم کاملاً علمی خواهد بود، چرا که اقتضای جلسه غیر این نیست. ابتدا قصد دارم کمی در مورد زیبایی‌شناسی سخن بگویم.
زیبایی‌شناسی از قرن هجدهم مطرح شد و در فلسفه جدید یکی از چند محور اساسی فلسفه غرب است و موضوعش چیستی زیبایی است ، و این که امر زیبا چیست؟ ذات و ماهیتش چیست؟ چگونه پدید می‌آید؟ چه تأثیری می‌گذارد و نتیجه تأثیرش چیست؟ و متأسفانه ما مثل خیلی مقولات دیگر که عقب افتادیم در این جریان هم از غافله جا مانده‌ایم. امام صادق(ع) فرمود: به مردم محاسن کلام ما را بیاموزید. چند نکته از این کلام زیبا برمی‌آید. اول اینکه رسالتِ مبلغان، آموختنِ زیبایی است، دوم اینکه زیبایی تأثیرگذار است و نکته سوم و مهمترین نکته این است که چه کسی می‌خواهد این زیبایی‌ها را به مردم بیاموزد؟
ذات نایافته از هستی بخش
کی تواند که شود هستی بخش؟
وی با اشاره به مبانی زیبایی‌شناسی در حوزه قدیم گفت: در قدیم ، حوزه و علمای بزرگ به زیبایی بها می‌دادند و این را می‌شود مثلاً از نام کتاب‌هایی مانند کتاب تاریخی "مروج الذهب" به معنای "چراگاه طلا" یا کتاب باارزش "بحارالانوار" به معنای "دریاهای نور" و ... فهمید، در حالی که امروز مثلاً می‌گوییم "سیری در تاریخ فلان".
وی با اشاره به مجالس شعرخوانی و قصیده‌سرایی در حوزه قدیم ادامه داد: ضمناَ آن‌ها قدر هنر را هم به خوبی می‌دانستند. مثلاً صاحب جواهر می‌فرماید: من حاضرم تمام جواهر را که تمام عمرم را برایش صرف کردم برای کاظم آذری بنویسند و قصیده او را برای من.
وی ارکان هنر را در زیبایی‌شناسی چهار رکن برشمرد و گفت:
اولاً چون از مقوله عمل است باید مبتنی بر یک معرفت پیشین باشد.
ثانیاً هنر ابداع و آفرینش است.
ثالثاً هنر کشف است. یعنی مبتنی بر قوه همت است که هنرمند با آن در جهان بیرونی تصرف می‌کند و برخلاف برخی از بزرگان که به همه آن‌ها ارادت دارم و بر این تصورند که موسیقی و هنر همت را ضعیف می‌کند، اتفاقاً هنر مبتنی بر قوه همت است. البته بخشی از هنر موجب سستی است ولی گوهر هنر این‌گونه نیست.
رابعاً هنر فرم زیبایی‌شناسانه می‌خواهد تا بتواند تجربه زیبایی‌شناسانه تولید کند.
وی در خصوص اهمیت شعر در فرهنگ ائمه(ع) گفت: پیامبر(ص) فرمود: خداوند گنجهایی دارد زیر عرش که از انبیاء خود مخفی کرده و بر زبان شعرا جاری ساخته است. البته این مطلب چیزی از شأن پیامبران کم نمی‌کند، بلکه منظور همان عالم خیالی است که شاعر دارد و پیامبر چون متصل به وحی است، ندارد. در واقع هر مطلبی که وزن و قافیه داشته باشد که امروزه هم زیاد شده شعر نیست، بلکه در بسیاری موارد نظم است. شعر آن است که از عالم دیگر (عالم خیال) آمده باشد.
وی در پایان بحث خود را با این مطلب به پایان برد: شعر و هنر در مرتبه شهود و انتقال به جهان بالا قرار دارد و آنچه که مبنای شما طلاب عزیز در امر تبلیغ می‌تواند باشد و کمک کند، لزوماً شاعر شدن نیست، بلکه مهم این است که نگاهمان شاعرانه شود. به تعبیر مرحوم قیصر امین‌پور: فرق است میان شاعرانگی و شعر. که ما باید شاعرانگی را بیاموزیم.
گزارش:علی شاه مرادی
تنظیم:امید واضحی آشتیانی_حوزه علمیه تبیان
