تبیان، دستیار زندگی
دعا رهبری عواطف و انگیزه ها را به عهده دارد،كاری می كند كه از علم واندیشه ساخته نیست. و این بخش آنقدر مهم است كه قرآن و اهل بیت (علیهم السّلام) ما را به این بخش فرا خواندند، زیرا سلاح ما در همین است. اینكه در دعای كمیل می خوانیم : و سلاحه البكاء
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
اشک

سلاحی از جنس باران

دعا رهبری عواطف و انگیزه ها را به عهده دارد،كاری می كند كه از علم واندیشه ساخته نیست. و این بخش آنقدر مهم است كه قرآن و اهل بیت (علیهم السّلام) ما را به این بخش فرا خواندند، زیرا سلاح ما در همین است. اینكه در دعای كمیل می خوانیم : و  سلاحه البكاء (1)، یعنی اگر كسی بخواهد با دشمن بیرونی بجنگد؛ هیچ چاره ای ندارد، جز از ( آهن ) استفاده كند. بخواهد با دشمن درون مبارزه كند، هیچ راهی ندارد مگر از ( آه ) استفاده كند. این نفس را، این دشمن درون سركش را آهن رام نمی كند. و ما هر چه می كشیم، از خودمان می كشیم !! هیچ كس علیه ما قیام نمی كند. هر كس سقوط كرد، در اثر این نفس داخلی است ! خود خواهی، خود پسندی، من برترم، من جاه طلبم؛ اینها انسان را به چاه می اندازد. هیچ كس دشمن ما نیست، مگر خود ما! و تنها عاملی كه می تواند این دشمن قهّار بی مهر را و سركشی اش را بر طرف كند، آه است و ناله؛ و آن در دعا حاصل می شود.

معنای دقیق سلاح بودن ( گریه ) برای آخرت انسان

اینكه حضرت فرمود : و س لاحه البكاء؛ نه یعنی فقط اسلحه، گریه است ! این یك سلاحی است كه هم سلاح است، هم مركب است، هم زاد است، هم راحله.

در بهشت اینطور نیست كه مثلاً درخت سیب، فقط سیب بدهد ! هر چه خواستید، می دهد. درخت سیب؛ گلابی هم می دهد، انگور هم می دهد؛ چون محصول اراده خود بهشتی هاست. از وجود مبارك امام رضا (ع) سئوال كردند: اینكه می گویند درختی كه مورد نهی بود و درباره حضرت آدم و حوا (سلام الله علیهما) آمده؛ بعضی می گویند : درخت انگور بود، یا خرما بود، یا حتّی گندم بود؛ كدام یك از اینها درست است ؟ فرمود : همه اش درست است؛ چون درخت بهشت مثل دنیا نیست كه اگر یك چیزی درخت سیب شد، دیگر انجیر ندهد!

دعاحلال بسیاری از مشكلات دنیوی و اخروی

دعا

سلاح آخرت هم همین طور است. سلاح آخرت؛ هم سلاح است، هم زاد است، هم راحله است، هم توشه. هم  سلاحه البكاء، هم زاده البكاء، هم راحلته البكاء، هم مركبه البكاء. با این گریه، هزارها بركت به دست می آید؛ و این گریه محصول دعاست، نه محصول دانش ! محصول آن ( انگیزه ) است.بسیاری از مشكلات را دعا حل می كند. ما اگر اهل انگیزه باشیم، اهل دعا باشیم؛ هیچ مشكلی در مملكت نداریم. هر جا اگر اختلافی هست خدای ناكرده، در اثر خود خواهی است. دو تا آدم خود خواه با هم نمی سازند، ولو در یك خانه باشند. و آنچه كه جلوی خود خواهی ها را می گیرد، همین دعا و ناله است.

دعا راهی است كه نه بیگانه می تواند جلویش را ببندد، چون راه دل است؛ و نه تا حال توانسته اند. الآن هم به لطف الهی از راه دل و از راه دعا می شود آن كمبودها را ترمیم كرد. هم لغزش های گذشته را جبران كرد، هم زمینه را برای آینده فراهم كرد؛ و بهترین عامل، دعاست،

انسانی كه آینده اش را بداند؛ یك وقتی می بینید كه وضع عوض شد، می بیند كه هیچ كسی را نمی شناسد، و در جائی است كه برای او آشنا نیست. اصلاً نمی داند كه مرد ! بعد از مدتها تازه می فهمد كه مرد، و او را آوردند اینجا. و هر لحظه این مرگ در پیش است، معلوم نیست كه ك ی به سراغ ما می آید ! و اگر ما این را بدانیم، چیزی را كه از ما گرفتنی است و ما را رها می كند، چه بهتر كه ما او را رها كنیم !

انزوای از دنیا نه از جامعه

وجود مبارك حضرت امیرو وجود مبارك پیغمبر (ص) در خطبه های نماز جمعه فرمودند: چیزی كه شما را رها می كند، شما هم آن را رها بكنید.ا رفضوا هذ ه الدّنیا الدن یّه تار كه لكم قبل ان تترككم. قبل از آنكه او شما را مچاله بكند و بیندازد دور؛ شما آن را بیندازید دور ! و این به معنای انزوای از دنیاست، نه انزوای از جامعه. همانها كه این حرف را به ما آموختند، تا آخرین لحظه در خدمت مردم بودند. از مردم جدا شدن چیز بسیار بدی است، از دنیا جدا شدن چیز بسیار خوبی است. برای مردم كار كردن تا رضای الهی تأمین بشود، آخرت است. در همین نهج الفصاحه آمده كه وجود مبارك پیغمبر (ص) فرمود : آنكه به فكر تأمین معیشت خودش از راه حلال باشد، و زندگی اش را اصلاح كند؛ این جزوكارهای اخروی است، این دنیا نیست.

دعا این خصوصیّت را دارد؛ مخصوصاً آن بخش هائی كه سالار شهیدان به ما می آموزد : خدایا ! آن وقتی كه من دارم، ندارم؛ چه رسد به چیزهائی كه ندارم !! خیلی از چیزها را كه ندارم؛ امّا آنهائی هم كه دارم، مال من نیست ! در هر لحظه می توانی بگیری. ا لهی من كانت حقائ قه دعاو ی فك یف لا تكون دعاو یه دعاو ی (2). خدایا ! من در حال غنا، فقیرم؛ چه رسد به اینكه در حال فقرباشم !

دعا راهی است كه نه بیگانه می تواند جلویش را ببندد، چون راه دل است؛ و نه تا حال توانسته اند. الآن هم به لطف الهی از راه دل و از راه دعا می شود آن كمبودها را ترمیم كرد. هم لغزش های گذشته را جبران كرد، هم زمینه را برای آینده فراهم كرد؛ و بهترین عامل، دعاست، آن هم دعای عرفه.

قصد سیدالشهداء (ع) بر انجام عمره مفرده

سالار شهیدان، حسین بن علی بن أبیطالب (ع) از همان اوّل برای اینكه در بهترین فرصت از مكه خارج بشود؛ به قصد عمره مفرده محر م شد، نه عمره تمتّع! اصلاً حضرت به فكر عمره تمتّع نبود؛ اینطور نبود كه عمره اش، عمره تمتّع باشد، قصد حج داشته باشد؛ تا اینكه حج اش را، یا عمره اش را تبدیل كند به عمره مفرده. ائمه (علیهم السّلام) فرمودند قصد حضرت، از همان اوّل عمره مفرده بود؛ به هیچ وجه قصد عمره تمتّع نداشت ! و آنچه كه در بعضی از مقتل ها آمده، نارواست.

از همان اوّل نمی خواست عرفات برود، می خواست كربلا برود !! از همان اوّل نمی خواست  منا و سرزمین برود. مع ذلك امام سجاد(ع) در شام فرمود كه : ما منا نرفتیم، ولی ما فرزند منا ایم ! أنا ابن مكّه و منی (3). ما منا را زنده كردیم؛ ما رفتیم منا و عرفات را زنده كردیم و برگشتیم. أنا ابن مكّه و منی،أنا ابن زمزم و صفا. جریان عاشورا با دعای عرفه و امثال دعای عرفه احیاء می شود.

بنابراین هم وضع خواندن دعای عرفه، هم خواننده دعا، با یك آهنگ دلپذیر بخواند؛ هم در اثناء خواندن چیزهای دیگر را باآن مخلوط نكند، مگر چیزهائی كه ترجمه خود آن دعا باشد. و هم یك ترجمه خوبی از این دعا به علاقمندان اهداء بشود، و هم آن بخش پایانی اش مسند باشد كه به طور خالص ن شآء الله این دعا آن اثر خاص خودش را داشته باشد.

ضرورت عنایت ویژهبه ( نماز عید قربان ) و ( قربانی )

از این فرصت ها استفاده كنید، و در اجتماع مردم بزرگواری كه در روز عرفه در دعاها شركت می كنند؛ آنها را به دو سنّت از سنّت های الهی ترغیب كنید : یكی مسأله (نماز عید قربان)، یكی هم خود (قربانی). اینها سنن الهی است؛ هر چه ما بیشتر اینها را انجام بدهیم، بیشتر مشمول عنایت الهی هستیم. اگر شما این كار را نكردید، دیگران سرگرمی فراهم می كنند !

اگر شما دعای عرفه را، نماز عید قربان را، نماز عید فطر را، یا قربانی را، آسان نكردید؛ دیگران برای شما یا چهارشنبه سوری می آورند، یا سیزده بدر می آورند، چه اینكه آوردند؛ آورده را نمی شود برگرداند !

اگر شما دعای عرفه را، نماز عید قربان را، نماز عید فطر را، یا قربانی را، آسان نكردید؛ دیگران برای شما یا چهارشنبه سوری می آورند، یا سیزده بدر می آورند، چه اینكه آوردند؛ آورده را نمی شود برگرداند !درمورد جریان چهارشنبه سوری،آیا شما سندی دارید ؟! آیا این جزء مفاخر ماست ؟ جزء آثار ملّی ماست ؟ چه چیز ماست ؟!آیا ما فتحی كردیم در چهارشنبه آخر اسفند، ؟! اگر ما یك سنّت خوبی را عرضه نكنیم، دیگران به جای ما یك سنّت هائی را بر ما تحمیل خواهند كرد؛ چراكه بشر سرگرمی می خواهد.

ضرورت جایگزینی نیكی ها

وجود مبارك پیغمبر (ص) فرمود : بساط بازار عكّاظ را بردارید، شعر نخوانید. من برای شما نماز جمعه آوردم و قرآن،ا قرؤا ما تیسّر من القرآن (4). اینچنین نبود كه بفرماید شعر نخوانید و چیزی هم جایش نگذارد ! وجود مبارك امیر المؤمنین (ع) شنید یك جوانی، كاری كه نباید بكند، كرد؛ و غریزه اش را از راه حرام می خواست تأمین كند. حضرت او را آورد تنبیه كرد و زوّجه من بیت المال (5). از بیت المال، وسیله ازدواجش را هم فراهم كرد. یعنی اگر یك جوان را منع می كنند ومی گویند : فلان كار را نكن؛ امكانات تزویجش راهم از بیت المال فراهم می كنند. اینطور نیست كه فقط یك كار منفی انجام بدهند !

اسلام آمده و گفته : در آن اماكن عمومی تان شعر نخوانید، قرآن بخوانید. این اجتماعاتتان را كه در بازار عكّاظ داشتید، ودر آن به غارتگری هایتان می بالیدید؛ آنها را رها كنید. بروید دعای عرفه بخوانید، بیائید نماز جمعه بخوانید و مانند آن. اگر نسل جوان ما با یك جای دلپذیری آشنا باشد، هرگز حاضر نیست برای چهارشنبه سوری وقت خودش را صرف بكند !زیرا این جزء مفاخر نیست، ملاك علمی هم ندارد. و بسیاری از پدر و مادرها هم رنج می برند، مسئولین رنج می برند؛ می خواهند جلویش را بگیرند، نمی توانند.

اگر نسل جوان ما با یك جای دلپذیری آشنا باشد، هرگز حاضر نیست برای چهارشنبه سوری وقت خودش را صرف بكند !زیرا این جزء مفاخر نیست، ملاك علمی هم ندارد.

باید یك جائی كه دلها را گرم بكند و جذب بكند، داشته باشیم. ما تابع دلمان هستیم، اگر این دل را رهبری نكردیم، دیگری قافله دل را به سمت خاص هدایت می كند. چه بهتر كه با جاذبه ترین و پر انگیزه ترین و خالص ترین وجه ا ن شآء الله این مراسم برگزار بشود.

سخنرانی آیت الله جوادی آملی (مدظلّه العالی) در دیدار با مسئولین اداری استان قم و برگزار كنندگان مراسم دعای عرفه ـ قم ؛ مؤسسه تحقیقاتی اسراء ـ 30 / 11 / 1380

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) مفاتیح الجنان / دعای كمیل (2) بحار الأنوار / 95 / 225

(3) بحار الأنوار / 45 / 138 (4) مزّمل / 20 (5) الكافی / 7 / 265

خوان حكمت در دهه ولایت (قربان تا غدیر) هر روز منتشر می شود.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.