رحلت میرزا محمد تقی شیرازی (میرزای دوم )

ولادت:

وی در سال 1270 هجری قمری در شیراز به دنیا آمده و در كربلا پرورش یافته است، مـیـرزا محمد تقی شیرازی فرزند عارف كامل، حاج میرزا محب علی بن میرزا محمد علی گلشن شیرازی، از فحول علمای امامیه در قرن چهاردهم می  باشد.

تحصیلات:

او تحصیلات خود را از مقدمات علوم اسلامی  در كربلا فرا گرفت و آن گاه بـا دوسـت و مـصـاحـب و هم مباحثه خود، سید محمد فشاركی اصفهانی همراه نخستین دسته از مـهـاجران به سامرا رفت و به محضر درس میرزای شیرازی (ره ) پیوست و سپس در شمار برترین شاگردان حوزه درسی میرزای اول در آمد، بـه حـدی كـه در دوران زندگی خود استاد ارجمند، جمعی از شاگردان فاضل و مبرز استاد، به محضر درس و بحث او روی آوردند به خاطر شایستگی و فضل و دانش و برازندگی خود، به جانشینی استاد تعیین شد و مرجع تقلیدشیعیان گردید.

اساتید:

او در محضر بسیاری از بزرگان از جمله : فاضل اردكانی، و حاج میرزا مـحـمد حسن شیرازی كسب علم نموده است.

بعد از وفات استاد معظم خود میرزای شیرازی اول، در سامرا متصدی اداره حوزه علمیه سامرا و تدریس آن شد.

شاگردانی كه در مكتب تدریسی او تربیت یافته اند، به ( اصـحـاب سـامرا) معروف می  باشند كه از آن میان مرحوم حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی ،مؤسس حوزه علمیه قم می  باشد.

تآلیفات:

او دارای تالیفات و آثار قلمی  متعددی است كه از آن میان :

گفتار بزرگان:

1 ـ مـرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانی، در كتاب (نقبا البشر) درباره میرزای دوم و مبارزات و مجاهدات وی می  نویسد :میرزا محمد تقی حائری شیرازی، پیشوای انقلاب عراق و نخستین بر افروزنده شعله آن شورش و جنبش، از بزرگ ترین عالمان و مجتهدان عصر خود بود او یكی از مشهور ترین چهره های شناخته شـده در علم و تقوی و غیرت و شهامت دینی بود.

2 ـ سـیـد حـسـن صدر، نویسنده كتاب ارزشمند ( تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام) در كتاب ( تكمله ) می  نویسد: بیست سال با وی معاشرت داشتم، در این مدت یك لغزش و خلافی هم از او نـدیـده و یـك روش نـاپسند و مستهجن از او مشاهده نكردم، دوازده سال با او هم بحث بودم و هـمـواره نـظـرهـای دقـیق و افكار عمیق و یادآوری های علمی  و ارزنده از او می  شنیدم و استفاده می  بردم.

خصوصیات اخلاقی:

آنچه بیش از هر چیز دیگر به شخصیت میرزای دوم، عظمت و اعتبار داده و او را در میان صدها تن از مجتهدان و دانشمندان معاصر خود ممتاز و بر جسته ساخته است، احساس تعهد و مسئولیت در بـرابـر حـوادث و پـیـشامدهای بزرگ زندگی اجتماعی مسلمانان است، او خود را شریك و سهیم حـوادث مربوط به زندگی ملتهای مسلمان، در هر نقطه ای از دنیا می  دانست و از فدا كردن جان خویش در راه انجام مسئولیت هایش دریغ نداشت.

دوران:

در میان شهرهای عراق، نجف، كربلا، كاظمین و سامرا از موقعیت معنوی خاصی بر خوردارند كه نه تنها دیگر شهرهای جهان، كه حتی سایر شهرهای عراق نیز فاقد آنند، و باز در میان شهرها هم، شهر نـجف موقعیت مذهبی، سیاسی و اجتماعی ویژه ای دارد كه آن را والاتر و ارجمندتر از سایر شهرها می  سازد نجف كه پایگاه تربیتی میرزای دوم، و نیز پایگاه پرورش فكری و رشد مذهبی بسیاری از بـزرگ مـردان عـالم اسلام، و برگزیدگان مشرق زمین است، با سابقه معنوی، فرهنگی و تاریخی خـود كـه به قریب هزار سال می  رسد، اكنون نیز مركز علمی  و پایگاه تربیتی آزاد مردان و مجاهدان راه رسـتـگـاری و رهایی بشر از قید و بند استعمار و استبداد است مردانی كه نسل در نسل آنان از صـدهـا سـال پـیـش هـمـواره در بـرابـر ظلم و ستم ایستادگی كرده اند و هرگز در برابر زور و زورگویی تسلیم نشده اند، سهل است كه غالبا خود بر افرازنده پرچم استقلال و انقلاب بوده اند.

نویسنده كتاب ( ثورة النجف )، در این باره نوشته است : نـجـف اشـرف در در اواخـر قـرن نـوزدهم و قرن بیستم میلادی، در یك جنبش سیاسی و ملی درگـیـر شـد كـه هـدف آن عبارت از نجات اسلام از مسیرهای انحرافی بود كه استعمار برای آن تـدارك دیـده بـود، و نـیـز رهـایـی مـلتهای مسلمان از یوغ استعمار و استثمار نابود كننده و فقر بنیان كن و بی سوادی عمومی  و بیماری های همه گیر بود.

مـوقـعیت خاص نجف، چنان بود كه بازتاب و اخبار تمامی  انقلابات و تحولات مهم سیاسی ایران و عـراق بـه گـونـه ای در آن شـهـر منعكس می  شد و این انعكاس نتایج و آثار گوناگونی را در پی می  آورد .

چـنین بود كه در طول سالها، نجف مركز تجمع متفكران آزاده و آزادی خواه سیاسیون و انقلابیون عراق، ایران، تركیه و دیگر كشورهای اسلامی  گردیده بود.

و در همین مسیر بود كه رهبری انقلاب 1920 میلادی (1337 هجری قمری) نیز به پرچمداری و پیشوایی مجاهد بزرگ آگـاه، و مـرجـع مذهبی رزمنده ،مرحوم میرزا محمد تقی شیرازی یا میرزای دوم، مسیر شایسته خود را پیمود.

فعالیت:

فعالیت مـیرزای دوم، در مقام رهبری مجاهدات ضد استعماری ملل مسلمان به طور اعم، و ملت عراق به طور اخص، اعلامیه ها، نامه ها و فتواهای متعددی نوشته و صادر كرده است كه از آن میان برای نمونه به دو نامه اشاره می  كنیم :

1 ـ در نامه اول خطاب به مردم عراق چنین می  نگارد : برادران عراقی! هم رزمان شما در بغداد، كاظمین، نجف، كربلا و دیگر جاها هم پیمان شده اند كه دسـت به تظاهرات مسالمت آمیز زنند و برخی از این تظاهرات را آغاز كرده اند، خواسته همه مردم حـقـوق مشروع ملت عراق است كه نتیجه آن استقلال این كشور است بر اساس یك حكومت عدل اسلامی .

بـنـابـر این وظیفه همه شما است كه نمایندگان خود را برای مطالبه این حقوق به بغداد گسیل داریـد، سـعـی كـنـید به امنیت مردم ضرر و آسیب نرسد و در میان خودتان اختلاف ایجاد نگردد تـوصـیـه می  كنم در این جهاد بزرگ به همه عقاید و افكاری كه در میان مردم وجود دارد، احترام بگذارید.

تـاثیر این نامه، شگرف و بیرون از حد تصور بود همین كه این نامه در میان مردم عراق پخش شد و دسـت بـه دست گشت در مدتی اندك نمایندگان مردم از شهرهای مختلف، حتی از روستاهای عـراق دسته به دسته به بغداد سرازیر شدند قدرت های انگلیس، در آغاز كار را جدی نمی  گرفتند و باور نمی  كردند كه تنها فتوی و یك نامه از طرف یك رهبر مذهبی بتواند چنین شور و هیجانی بر پا كـنـد و بدین گونه هزاران نفر را از اقصی نقاط كشور به راه اندازد و موجی چنین خروشان به پا كند اما چون دو روز گذشت و ناگهان دیدند كه سیل خروشان مردم خشمگین به سوی بغداد سرازیر شـده اسـت.

در ایـن هنگام، میرزای دوم كه می  دید تجهیزات ملت مسلمان در برابر نیروی استعماری و قدرت كم مانند انگلیس، تاب مقاومت ندارد و به خصوص از لحاظ مالی هر آن بیم می  رود كه مسلمانان از پای در آیند، فتوای مشهور خود را كه فتوای مهم و مسئولیت بر انگیزش بود، صادر كرد و دستور داد كه هزینه مجاهدین از راه زكات اموال مسلمانان، تامین گردد.

بـا صـدور این دستور، مسلمانان متمكن و مرفه، حتی آنان كه عواید شان تنها كفاف مخارج خود و خـانـواده شـان را می  داد، دسته دسته راه افتادند و زكات خود را به دست خویش در اختیار رهبر مبارز و نهضت ضد استعماری گذاشتند تا در راه جهاد و راه خدا صرف كند.

2 ـ میرزای شیرازی دومین نامه خود را خطاب به مردم عراق صادر كرد این نامه كه گویی كلمات آن شعله های آتشین سركش بود كه به خرمن خشك جان و روان مسلمانان می  افتاد، آنان را به راستی یكپارچه تبدیل به شعله می  كرد و به جان استعمار گران انگلیسی می  انداخت.

هـمین نامه است كه حاوی فتوای معروف و تاریخی میرزای دوم است و مورخین و محققین تاریخ ملل شرق و به خصوص تاریخ مبارزات مسلمانان و نهضتهای اسلامی  از آن چنین یاد كرده اند: فـتـوایی تكان دهنده و بر انگیزاننده كه در سر نوشت مردم عراق و دیگر كشورهای مجاور تاثیری خـاص داشـت و اسـتعمار گران را چنان دچار وحشت و اضطراب كرد كه ناگهان خود را در یك قدمی  نابودی دیدند.

این نامه تكان دهنده و فتوای تاریخی با این عبارات آغاز می  شود :بـر مردم عراق استیفای حقوق خود واجب است، در خلال اقدامات خود،صلح و امنیت را در نظر داشـتـه بـاشـنـد، اما در صورتی كه دولت انگلیس از پذیرفتن پیشنهادهای آنان سر باز زند، مردم می‌توانند از سلاح استفاده كنند و با دشمن خود بجنگند .

بـا صدور این فتوی، وضع دگرگون شد مردم مسلمان و زجر كشیده و ستمدیده و محروم مانده عـراق، تـا آن زمـان بـلا تكلیف و بی هدف و سر گردان بودند و نمی دانستند در نهایت امر در برابر استعمارگران جهان غرب، باید چه كنند و چه جبهه ای داشته باشند؟، ولی اكنون با صدور فتوایی به این روشنی و وضوح، دیگر كمترین نقطه تاریك و مبهمی  باقی نمانده بود.

همین فتوی و به دنبال آن بر انگیختن یك پارچه ملت مسلمان عراق، پایه های نهضت بزرگ را بنیان نهاد و هسته مركزی انقلاب عراق را تشكیل داد.

همرزمان:

هم رزمان مرحوم میرزا :از جـمـلـه عـلـمـای مـشهور و مجتهدین بزرگی كه در آن جنگ و جهاد ضد استعماری شركت كردند.

كـه هـر یـك در رهـبـری نـهـضت اسلامی  پایه گذاری شده توسط میرزای دوم ،نقش حساس و تاریخ ‌سازی به عهده داشتند.

وفات:

او پـس از عـمـری تلاش و كوشش در راه تعلیم و تربیت در حوزه علمیه سامرا و نجف، بالاخره در  اول ذی حـجـه سـال 1338 هجری قمری ( عبارت مشهور  دهـه اول ذی حـجـه است)، در 68 سالگی، در شهر نجف در گذشت، و حوزه عـلمیه آن شهر، به مناسبت مرگ او تعطیل عمومی  شد، و با كمال تجلیل جنازه او به كربلای معلا نقل گردید و مرحوم شریعت اصفهانی بر جنازه اش نماز گزارد، و در یكی از حجرات صحن مقدس حسینی (علیه السلام )دفن شد.