طرفدار انقلاب در زندان

(1279- مقتول 1326 ق)، عالم و واعظ. ملقب به صدرالواعظین و صدرالمحققین. در همدان به دنیا آمد. در «تاریخ انقلاب مشروطیت ایران»، تولد وى 1289 ق در اصفهان ذكر شده است. او برادرزاده‏ى آیت‏اللَّه سید اسماعیل صدرعاملى اصفهانى است. در كودكى پدرش را از دست داد و به همراه مادر به تهران آمد. پس از تحصیلات ابتدایى به اصفهان رفت و به تهران آمد. پس از تحصیلات ابتدایى به اصفهان رفت و به فراگیرى مقدمات عربى و فلسفه و عرفان پرداخت.

او در اصفهان مشغول وعظ و تبلیغ گشت و در اندك زمانى از وعاظ مشهور شد. به علت جو استبدادى كه ظل‏السلطان در اصفهان برقرار كرده بود، سید جمال در 1319 ق به تبریز رفت و در مورد اهمیت قانون و مزایاى حكومت قانونى خطابه‏هایى ایراد نمود. در بازگشت به اصفهان پس از انتشار كتاب «رویاى صادقه» با همكارى شیخ احمد مجدالاسلام كرمانى و میرزا نصراللَّه ملك المتكلمین، مورد كینه‏ى ظل‏السلطان قرار گرفت. بار دیگر به تبریز رفت و در آنجا مورد توجه محمدعلى شاه ولیعهد قرار گرفت. سپس به تهران آمد و به تشویق محافل آزادیخواهان شبها در مسجد شاه (مسجد امام خمینى) به وعظ و خطابه پرداخت. وى در اوایل مشروطیت در مساجد و انجمن‏ها به طرفدارى از مشروطه سخنرانى مى‏كرد و به همین جهت مورد توجه مردم واقع شده بود. پاره‏اش از سخنرانى‏هاى او به صورت روزنامه‏اى به نام «الجمال» چاپ شد. در زمان به توپ بستن مجلس، به شاه عبدالعظیم رفت و از آنجا به قصد عتبات عازم همدان شد.

وى به واسطه سابق دوستى، ورود خود را به میرزا محسن خان مظفرالملك، حاكم همدان، ابلاغ كرد. او نیز این مساله را به دربار تهران گزارش داد. لذا امیر افخم همدانى، حاكم بروجرد، از طرف دربار مأمور شد تا سید جمال‏الدین را به بروجرد ببرد. سید جمال مدتى در بروجرد زندانى بود و عاقبت توسط عمال محمدعلى شاه قاجار مسموم و خفه گردید و در قبرستان یخچال این شهر دفن شد. بعدها این قبرستان به جمالیه معروف گردید. در «كارنامه‏ى بزرگان» سال درگذشت وى 1336 ق ذكر شده است. از دیگر آثار وى: «لباس التقوى»؛ مقالاتى كه در روزنامه «حبل‏المتین» كلكته و جراید عصر چاپ مى‏شد.

واعظ اصفهانى (سید)، واعظ معروف و از رهبران مشروطیت (و. همدان حدود 1297- مقت. بروجرد 1362 ه.ق.).

وى قریب بیست سال در شهرهاى مختلف مانند اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد و تهران به وعظ مى‏پرداخت و در تنویر افكار مردم مى‏كوشید. دو رساله از او به نام «لباس التقوى» و «رؤیاى صادقه» باقى است و صورت نطقها و مجالس وى به اسم «الجمال» به چاپ رسیده. به دستور عمال محمدعلى شاه در بروجرد زندانى و مسموم گشت و آرامگاه وى در همان شهر است. سال تولد: 1279 ق. فوت: 1326 ق. القاب: صدرالواعظین- صدرالمحققین-. آثار: لباس التقوى- رویاى صادقه (با همكارى مجدالاسلام كرمانى و میرزا نصراللَّه ملك‏المتكلمین) سید جمال‏الدین واعظ اصفهانى پسر سید یحیى در سال 1297 هجرى قمرى در همدان متولد شد وى از كوشندگان و سخنرانان بنام جنبش مشروطه‏خواهى بود و با سیاهكارینهاى ظل‏السلطان پیكار مى‏كرد. سید جمال پس از بمباران مجلس، با لباسى ناشناس به سوى عتبات رفت و در همدان دستگیر، و به امر محمد علیشاه او را به بروجرد بردند و به زندان انداختند و در سال 1326 هجرى قمرى وى را به قتل رساندند.

برگرفته از کتاب: اثرآفرینان (جلد اول-ششم)