مسجد كبود تبریز

لحظه‌ای كه با تمام وجود قدم به درون مسجد کبود نهادیم، با آنكه از آن همه زیبایی چیز زیادی به جای نمانده، باز هم این فضای ایرانی – اسلامی است كه روحمان را با دنیایی از عرفان و ملكوت گره می‌زند.

در مرکز استان آذربایجان شرقی هستیم، استانی که در طول تاریخ مردمان غیورش مرزهای آن را از تجاوز قبائل مختلف در امان نگه داشته و هنرمندان ایرانی نیز با ساخت بنایی چنین آسمانی مرهمی بر دردهای مردم این خطه کهن بودند.

هنگامی که در این شهر تاریخی به گشت و گذار پرداختیم در خیابان امام خمینی بعد از چهارراه منصور، در پاركی حقیر، بنایی اصیل نظرمان را به خود جلب کرد.

مسجد کبود كه عمارت مظفریه نیز خوانده می‌شود به دستور جهانشاه بن شاه یوسف از فرمانروایان قره قویونلو ساخته شده است. ولی ادامه كار بنا به خواست خاتون جان بیگم زوجه جهانشاه و در سال 870 ه‍. ق به پایان رسید.

این بنای تاریخی به دلیل اهمیت زیادی که دارد، بار دیگر مورد توجه قرار گرفته و به دست جوانان هنرمند ایرانی در حال بازسازی است.

همانطور كه از نامش پیداست، این عمارت تماما با كاشی‌های لاجوردی و فیروزه فام پوشیده شده است؛كاشی‌هایی از جنس دریا و آسمان.

در لابلای این فیروزه‌ها، كاشی‌هایی به رنگ سیاه و سفید نیز خود نمایی می‌كنند كه به سبك و سیاق معرق در كنار هم با نظمی‌چشم‌نواز چیده شده‌اند.

سر در اصلی مسجد با كاشی‌كاری معرق و كتیبه‌های به خط ثلث و تابلو‌هایی با خط كوفی شامل سوره‌های قرآن از كاملترین نمونه‌های معرق دوران اسلامی‌به شمار می‌روند.

در آرامگاه بنا، هنرمند، از كاشی‌های شش ضلعی لاجوردی برای تزئین استفاده كرده است. ازاره‌ها با تخته سنگ‌هایی از جنس مرمر و با كتیبه‌هایی حجاری شده به نقوش اسلیمی‌ظریف تزیین شده‌اند.

با آنکه هنرمند کاشیکار تمام ظرافت خود را در ساخت آن بکار گرفته است ولی نبود نور کافی درون مسجد، دیده شدن این ظرافت‌ها را با مشکل مواجه کرده است. کاش می‌شد این همه ذوق سلیم را با جلوه بیشتری در انظار بازدید کنند گان نمایان ساخت تا از قدرت نقوش اسلیمی آن کاسته نشود.

گنبد عظیم مسجد یكی از بزرگترین ساخته‌های آجری معماران دوره ایلخانی به شمار می‌آید. تقسیم وزن گنبد بر روی پایه‌های متعدد آن كه از داخل به خوبی دیده می‌شود بزرگترین دست آورد هنرمندان ایرانی در طول تاریخ معماری ایران است كه ریشه در دوران ساسانی دارد.

به گفته كارشناسان در هیچ نقطه‌ای از دنیای اسلام این همه ظرافت و عظمت یك جا و در كنار هم پدید نیامده است. ذهن با دیدن این همه زیبایی به آرامشی بدیع دست می یابد ولی چه کوتاه زمانی ست که این احساس ناب با روح آدمی درگیر است زیرا وجود قهوه خانه‌ای با میزو صندلی‌های پلاستیکی رنگارنگ در پارک اطراف مسجد انسان را دوباره به زندگی دنیوی باز می گرداند.

سقف آرامگاه و گنبد خانه اصلی مسجد در زلزله‌ای كه در سال هزاروصد و نودوسه (هجری قمری ) تبریز را لرزاند تخریب گردید، بخش‌های تخریب‌شده به همت مرحوم استاد رضا معماران در سال 1352 با نظارت سازمان ملی حفاظت آثار باستانی بازسازی گردید.

كاشیكاری محراب مسجد، جلوه‌ای بدیع از این هنر را در مسجد به نمایش گذارده است كه مقرنس‌هایی با پوشش معرق و طرح‌های اسلیمی‌و كاشیكاری‌هایی به رنگ‌های فیروزه‌ای، ‌لاجوردی، سفید و طلایی را در برابر دیدگان قرار می‌دهد.

منبع: همشهری آنلاین