کیا در برزخ حساب و کتاب ندارند؟

در برخی از آیات و روایات سرنوشت مبهم مستضعفین و متوسطین پیاده شده است که بطور قطع مقصود در قیامت نیست زیرا در آخرت وضعیت همگان روشن می‌شود و در شرایط برزخی که هنوز محاکمه نشده‌اند آینده آنها روشن نیست. جماعتی هستند که به مجرد مرگ به حساب آنها رسیدگی نمی‌شود بلکه تا وقت قیامت به تاخیر می‌افتد و منوط می‌گردد به امر خدا که یا آنان را عذاب کند و یا گناه آنان را بیامرزد. از این دسته به عنوان مرجون لامر الله یاد شده است که در سوره توبه آیه 106 ذکر شده است. این گروه در انتظار سرنوشت نامعلوم خود بسر می‌برند نه عذاب دارند و نه از نعمتهای برزخی برخوردارند. در جای دیگر قرآن می‌فرماید: آنانی که فرشتگان مرگ در حالی که می‌خواهند جان آنان را بگیرند آنها را مخاطب قرار داده و می‌گویند: کجا بودید شما و در چه شرایطی قرار داشتید؟ می‌گویند ما از جمله مستضعفان در روی زمین بودیم فرشتگان می‌گویند چرا شما هجرت نکردید؟ مگر این زمین پهناور گنجایش شما را نداشت؟ این گروه بخاطر جرم و تقصیر جایگاه آنها در جهنم خواهد بود ولی آنهایی که بمعنی واقعی گرفتار استضعاف شده‌اند که در بن بست قرار گرفته‌اند که نه راه به جایی می‌برند و نه چاره‌ای می‌توانند بیندیشند امید است خداوند این گروه را مورد عفو و رحمت قرار بدهد.

از امام باقر (ع) سوال شده که گناهکارانی که می‌میرند در حالی که امامی ندارند و عارف به ولایت شما نیستند ولی موحد و مقر به نبوت حضرت محمدند چه حالی خواهند داشت؟ حضرت فرمود: این افراد در همان گودالهای می‌مانند و بیرون نمی‌آیند هر کس عمل صالح داشته باشد و عداوت و دشمنی از او بروز نکرده باشد روزنه‌ای به طرف بهشتی که خدا آن را در سمت مغرب خلق کرده باز می‌کنند آنگاه روح و راحت بهشتی در همان گودال به وی می‌رسد تا روز قیامت که خدا را ملاقات می‌کند و حساب خوبیها و بدیهایش رسیدگی می‌شود و به بهشت یا جهنم می‌رود. کار این دسته معلق بر امر الهی است. نسبت به مستضعفین و ابلهان و اطفال و اولاد مسلمین که هنوز بالغ نشده‌اند نیز چنین می‌کنند. و در روایات آمده که از مستضعفین و متوسلین بین ایمان و کفر سووال قبر صرفنظر می‌شود.

از آیات زیادی می‌تواند حیات و زندگانی شهید را در عالم برزخ بدست آورد. و خود اینها از جمله ادله‌ای است که می‌توان برای زنده بودن انسان بعد از مرگ آنها را اقامه کرد مثلاً در جایی می‌فرماید: وُ لا تَحًسُبُنُّ الَّذِینُ قُتِلُوا فِی سُبِیلِ الله اَمواتاً بُلْ اَحًیاءٌ عِنْدُ رُبِّهِمً یْرًزَقُونُ مپندار که شهدا مرده‌اند بلکه زنده‌اند و نزد خدا روزی داده می‌شوند البته همه زنده‌اند هر کس می‌میرد زنده است ولی خصوصیتی که در آنها هست و مزیتی که قرآن برای آنها قایل است مقام عند ربهم یرزقون است دائماً روزی خور پروردگار هستند. فَرِحِینُ بِما آتاهْمْ اللهُ مِنً یُلْحُقُوا بِهِمً مِنً خَلْفِهِمً اَلاّ خَوًف‌ٌ عُلَیًهِمً وُلا هْمً یُحًزَنُونُ شهدا پس از مرگ از آنچه خداوند به آنها داده خوشحال‌اند و طلب بشارت می‌کنند از زندگی آنهایی که در دنیا هستند و هنوز به آنها ملحق نشده‌اند که چگونه اقسام اندوه و ترس از آنها برداشته شده است.

این آیه صراحت دارد بر حیات پس از مرگ و علاوه بر حیات پس از مرگ از جهت این که روز شهدا به روزیهای معنوی و ملکوتی، از این آیه ارتباط شهدا و بازماندگان آنها در دنیا فهمیده می‌شود و شهدا و مومنین از این نظر مورد عنایت پروردگار قرار می‌گیرند که در ارتباط با دنیا و بازماندگان از بدیها آنها مطلع نمی‌شون بلکه خوبیهای آنان را می‌بینند.

نظیر این آیه در سوره دیگر چنین آمده که لا تَقُولُوا لِمُنً یْقْتَلُ فِی سُبِیلِ اللهِ اَمًواتٌ بُلْ اَحًیاءٌ‌ وُ لکِنً لا تَشْعْرونُ به کسانی که در راه خدا کشته شده‌اند مرده نگویید بلکه زندگانند لکن شعور و فهم شما به ادراک این حقیقت نمی‌رسد.

بنابراین از مزایا و برکات فراوان زندگی برزخی برخوردارند که در این آیات به گوشه‌ای از آنها اشاره شده است اولاً حیات شهیدان یک حیات فوق العاده عالی و آمیخته با انواع نعمتهای معنوی است آنها بقدری غرق مواهب حیات معنوی هستند که گویا زندگی سایر برزخیان در مقابل آنها چیزی نیست از این رو آنها به خاطر نعمتهای فراوانی که خداوند به آنها بخشیده است خوشحالند و ثانیاً خوشحالی آنها به خاطر همرزمانشان است که به آنها ملحق نشده‌اند زیرا مقامات و پاداشهای آنها را در آن جهان به خوبی می‌بینند و ثالثاً شهیدان علاوه بر این خوشحالی خودشان هیچ گونه ترسی از آینده و غمی از گذشته ندارند.

منبع: ترسیمی از زندگی برزخی