میرزا عبدالجواد اديب نيشابوری(ادیب اول)
عبدالجواد اديب نيشابوري فرزند ملا حسين در سال 1281 ه.ق در "بيژن گرد"، از روستاهاي نيشابور چشم به جهان گشود. در اوان كودكي، با ابتلا به بيماري آبله ، چشم راستش را از دست داد و سوي اندكي براي چشم چپش باقي ماند.
عبدالجواد اديب نيشابوري حافظه بسيار خوبي داشت. پس از آشنايي با خواندن و نوشتن، به تشويق پدرش ملاحسين، عازم نيشابور شد و سال 1297 ه.ق براي دانش اندوزي به حوزه پر رونق مشهد رفت؛ او پس از مدتي تحصيل در مدرسه خيرات خان و مدرسه فاضل خان ، سرانجام در مدرسه نواب حجره اي گرفت و ضمن فراگيري مقدمات علوم ادب، كتابهاي نهج البلاغه، مغني، مطول، مقامات بديعي، مقامات حريري، حاشيه و شمسيه را بدون استاد فراگرفت و مقداري فقه و اصول و حكمت و كلام را نزد اساتيد آن عصر حوزه، تلمذ كرد و به نيشابور بازگشت و پس از درگذشت پدر، در حدود سال 1310 ه.ق بار ديگر به مشهد عزيمت كرد و در يكي از حجره هاي مدرسه نواب مستقر شد.
عبدالجواد اديب نيشابوري اهل قناعت و مناعت طبع بود و از وجوهات كمتر استفاده مي كرد . او بياني صريح داشت و در مبارزه با جهل و ريا بيداد مي كرد. ادیب نیشابوری شاعری خوش قریحه بود و درسرودن شعرازسبک قاآنی پیروی میکرد. اما بعد ازمدتی به شیوه ترکستانی روی آورد و سرانجام خود صاحب سبکی ویژه شد. ادیب نیشابوری شاعری توانا بود و انتخاب الفاظ و انسجام ترکیبات و معانی دقیق ازخصوصیات بارز شعراوست. ازادیب نیشابوری علاوه بردیوان اشعار، «بخشی ازشَرح مُعَلَّقات سَبعه و رسالهای درجمع بین عروض عربی و فارسی» باقیست.
عبدالجواد اديب نيشابوري بيشتر از راه حق التدريس آستان قدس رضوي و عايدات اندك ارثي نيشابور، روزگار مي گذرانيد. در بيشتر درسهاي او، متجاوز از سيصد طلبه شركت مي كردند. ايشان انساني سخت كوش بود، او با اين كه قدرت بينايي بسيار اندكي داشت، هرگز دست از مطالعه نكشيد. گاهي تا سپيده صبح چشم از كتاب بر نمي داشت و تا سحرگاهان به تحقيق و مطالعه مي پرداخت. وي زندگي نظام مندي داشت و هفته اي يك با به حرم مطهر مشرف مي شد. وي ضمن فعاليت هاي علمي ـ ديني، با موسيقي نيز آشنايي داشت.
در كنار تدريس شاگردان زيادي را پرورش و تربيت نمود كه برخي از آنها عبارتند از:
اديب ملك الشعراي بهار
بديع الزمان فروزانفر
محمد پروين گنابادي
محمد تقي مدرس رضوي
محمود فرخ
محمد تقي اديب نيشابوري
محمد علي بامداد
سيدجلال الدين تهراني
سيد حسن مشكان طبسي.
عبدالجواد اديب نيشابوري ضمن كسب علوم ديني، به تدريج بر دانسته هاي ادبي و تاريخي خود افزود. او همچنين نظريات ملاصدرا را مي پسنديد و در نجوم و جبر و مقابله و حساب و هندسه تسلط كامل داشت. اما بدون ترديد تخصص او در علوم ادب بود. او تمام قاموس و برهان قاطع را در حفظ نموده و افزون بر دوازده هزار بيت از اشعار عرب جاهلي را به خاطر سپرده بود.
عبدالجواد اديب نيشابوري در شصت و سومين سال زندگي خود، صبح جمعه ششم خرداد 1305 / 15 ذيقعده 1344 ه.ق درگذشت و در مقبره اي نزديك دارالحفاظ آستان قدس رضوي به خاك سپرده شد.
منبع: سایت آستان قدس رضوی
تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه
