خودرو دو ونیم میلیون تومانی!

مقدمه:

این روزها از نگران کننده ترین اخبار در حوزه اقتصاد و صنعت می توان به ضرردهی بی سابقه شرکت ایران خودرو اشاره کرد. در مجمع شرکت ایران‌خودرو زیان انباشته این شرکت در سال گذشته 123 میلیارد تومان اعلام شد و لذا این شرکت امسال سودی میان سهامداران تقسیم نکرد. این بحران صرفا به این رقم محدود نیست بلکه بدهی دو هزار میلیارد تومانی از بدهی‌های جاری ایران‌خودرو در راه است که در صورت عدم پرداخت در اقساط مشخص، به بحران بزرگتری منجر خواهد شد.این شرکت در حال لابی با مجلس و وزارت صنایع برای تبدیل این وامها به بدهی بلندمدت است.

این خبر اگرچه با توجه به بحران بین المللی اقتصادی برای برخی شرکت های خودروسازی جهان اتفاق افتاده بود قابل نحلیل است ، اما این توجیه برای اتفاق رخ داده نا کاراست چرا که:

1- شرکت ایران خودرو سایپا به لطف حمایتهای دولتی و ممنوعیت واردات خودرو و یا تعرفه 90 در صدی واردات خودرو از انحصار در عرضه برخوردارند.

2- جامعه ایرانی به علت عدم ادغام با اقتصاد جهانی  آسیب اساسی  در حوزه میزان تقاضا  از رکود بین المللی ندیده است.

3- بازار خودرو ایران به علت توسعه طبقه متوسط جدید شهری،افزایش رفاه در مناطق روستایی ،رشد جمعیت و جوانان علاقه مند دارای کشش خوبی است.

4- به علت وجود یارانه های زیاد دولت در بخشهای برق،آب و انرژی های فسیلی ،هزینه تمام شده محصولات از این لحاظ علی القاعده باید کمتر باشد.اگرچه مشکلات جدی در زمینه بهره وری در تولید در کشور ما وجود دارد.

خداحافظی با پیکان  به عنوان خودرو ارزان ایرانی ها

مدعای اصلی این نوشتار این است که یک خطای راهبردی در حوزه استراتژی تجاری و نه رکود بی سابقه جهانی عامل این مشکل می باشد. این خطای راهبردی عدم توجه به نیاز بازار ایران به خوروهای ارزان قیمت ومدرن بود.ایرانیان طبقات متوسط و پایین تر سالها از پیکان به عنوان گزینه خودرو ارزان قیمت استفاده می کردند که با گذشت حدود 38 سال در سال 1384 تولیدش متوقف شد.

ایران خودرو با توقف تولید پیکان تنها گزینه خود را در کلاس خودروهای ارزان از دست داد. تنها رقیب پیکان در این کلاس پراید بود که توسط سایپا تولید می شد.این اتفاق موجب شد که بازار به صورت انحصاری در اختیار پراید قرار گیرد.اشتباه ایران خودرو از آنجا شروع شد که این شرکت دو بار سرمایه گذاری عمده برای تولید خودرو ملی کرده است.اما نه سمند و نه رانا به کلاس اتومبیلهای ارزان قیمت تعلق ندارند و با قیمت بالای ده میلیون تومان برنامه ریزی شده اند.

جانشین  پیکان در ابتدا قرار بود تندر نود باشد اما با توجه به کشدار شدن مساله ساخت این خودرو در کشور و قرار داد با رنو و عدم تحقق بهره وری در تولید این خودرو، قیمت این خودرو از کلاس ارزان قیمتها خارج شد. اما این افزایش قیمت ایران خودرو را راضی نکرد .در این راستا  منوچهر منطقی مدیرعامل سابق ایران خودرو با بیان اینكه تولید تندر 90 در صورت ثابت ماندن قیمت فروش این خودرو عقلانی نیست گفته بود: اگر افزایش قیمتی در این مورد نداشته باشیم به تولید یك خودروی جدید در خط تولید تندر اقدام خواهیم كرد.

به نظر می رسد طراحی ،آماده سازی خط تولید و تولید یک محصول جدید نیاز به بازاریابی درباره تقاضا و قیمت تمام شده دارد که ایران خودرو در زمینه آن موفق نبود.در این میان طرح مونتاژ یک خودروی چینی به نام چری برای پر کردن این خلا مطرح شد.اما این کار یک عقب گرد بد برای صنعت خودروی ایران بود که مونتاژکار چینی های تاره وارد گردد. سمند هم اکنون با قیمتی بالای دوازده میلیون تومان بفروش می رسد.رانا نیز برای تقاضای طبقه متوسط طراحی نشده و روا نیز برای بازار جذابیت ندارد.

ممکن است در پاسخ گفته شود که این گونه تجارب متعلق به خودروسازان کشورهای پیشرفته است.حال  سوال این جاست که آیا تجربه مشابهی در کشورهای در حال توسعه در زمینه  تولید خودرو ارزان قیمت ملی وجود دارد؟این تجربه بر چه اصولی استوار است؟

نانو خودروی  دو ونیم میلیون تومانی:

اخیرا شرکت تاتا موتورز هندوستان  اتومبیلی به بازار معرفی کرده که حائز ویژگی های مورد بحث است. تاتاموتورز (به انگلیسی: Tata Motors) بزرگترین شرکت خودروسازی هند است. این شرکت متعلق به گروه صنعتی تاتا است. تاتا موتورز در سال 1945 توسط جهانگیر راتانجی دادابهوی تاتا از پارسیان هند (ایرانی تباران زرتشتی هند)بنیان نهاده شد. این شرکت مانند ایران خودرو کار خود در خودرو سازی را با مونتاژ انواع خودروهای سبک وسنگین شروع کرد وسپس به تولید مشترک  و درنهایت طراحی و تولید مستقل خودرو پرداخت.این شرکت اگرچه از بحران جهانی اقتصاد ضربه دید اما با استفاده از فرصت دو برند بین المللی  خودرو را خریداری کرد. تاتا موتورز در سال 2008 میلادی جگوار و لندرور را از فورد خرید و پس از آن هم با جنرال موتورز آمریکا برای خرید هامر وارد مذاکره شده که البته در نهایت هامر به شرکت دیگری فروخته شد.

این شرکت با هدف در اختیار گرفتن بارار خودروهای ارزان قیمت هند که در اختیار رقیبش سوزوکی ماروتی با خودروی حدود 4000 دلاری ماروتی 800 بود دست به کار شد.

برای این که بتوانیم هدف خود را از این مقایسه نشان دهیم باید نیازهای خودرویی جامعه هند را توصیف کنیم:

1- در هندوستان اکثر مردم به علت توان مالی کمتر از خودرو استفاده نمی کنند.طبقه متوسط و پایین تر اکثرا از موتور سیکلت برای حمل و نقل درون شهری استفاده می کنند.ضمن اینکه سیستم حمل و نقل عمومی درون شهری به علت ازدحام این افراد را راضی نمی کند.

2- قیمت سوخت در هندوستان بسیار بالاست و هر لیتر بنزین حدود 1000 تومان به فروش می رسد.لذا خودروی کم مصرف در اولویت تولید است.

3- اقتصاد هند از اقتصاد های نوظهور است و با رشد اقتصادی سریع،طبقه متوسط شهری یقه سفید و یقه آبی ماهر در حال توسعه است که نیاز به حمل ونقل مدرن دارند.

4- غیر از شرکت تاتا شرکتهای معتبر خودروسازی جهان(آمریکایی،اروپایی،ژاپنی و کره ای) وهم چنین شرکتهای هندی به تولید،مونتاژ ویا فروش محصول مشغولند و باید خودرو رقابت پذیر باشد.

تاتا برای تیم طراحی كه توسط مهندس 32ساله توانمند و جاه‌طلبی به نام گریش واگ مدیریت می‌شد سه محور تبیین كرد. محصول نهایی باید ارزان تمام می‌شد، منطبق با استانداردهای ایمن و زیست‌محیطی بوده و تا آنجا كه به مولفه‌هایی چون سرعت و مصرف سوخت مربوط می‌شود باید خودرویی قابل قبول از آب درمی‌آمد.

تیم طراحی در ابتدا به طرحی رسید كه به جای در، میله‌هایی در اطراف داشت و سقفی از برزنت پلاستیكی ضخیم سرنشینان را در برابر باران‌های موسمی شدید محافظت می‌كرد. این نمونه بیشتر به چهار چرخه‌ای موتوردار شبیه بود تا خودرویی تمام عیار و همان‌طور كه واگ هم اذعان دارد هیچكس آن را جدی نگرفت. واگ تصمیم گرفت برای جبران شكست اقدام به طراحی خودرویی كند كه دیگر چهارچرخه‌ای موتوردار خوانده نشود.سرانجام پس از چهار سال این خودرو شکل نهایی خود را یافت.

تاتا نانو،یک خودروی شهری چهار سرنشینه است که برای بازار هند تولید شده است.این خودرو بسیار کم مصرف است به طوری که در بزرگراه‌ها با یک لیتر 26 کیلومتر و در داخل شهر با یک لیتر 22 کیلومتر مسافت می‌پیماید.این خودرو برای نخستین بار در نهمین نمایشگاه خودروی پراگاتی میدان شهر دهلی نو هند در دهم ژانویه 2008 رونمایی شد.عرضه تجاری نانو از تاریخ 23 مارس 2009 و فروش آن از جولای 2009 آغاز گردید.قیمت اولیه این خودرو در ژوئن 2009 حدود 2421 دلار آمریکا بود.به گزارش مجله نیوزویک،تاتا که تولید قرن 21 است نسبت به خودروهای دیگر کوچکتر،چابکتر و ارزانتر است.

در واقع این خودرو  طبقه متوسط هند را با قیمت خود تحت تاثیر قرار داد. همچنین پیش بینی می شود، به ویژه آن عده از شهروندان کم درآمدی که معمولاً از موتورسیکلت یا از شبکه حمل و نقل عمومی برای رفت و آمد استفاده می کنند، به خرید این خودروی ارزان قیمت روی آورند. به گفته راتان تاتا مدیر این شرکت، خودروی نانو اصلاً قرار نبود به عنوان ارزان ترین خودروی جهان ساخته شود، بلکه قصد شرکت تیتا موتورز ارایه یک وسیله حمل و نقل برای کسانی بود که نمی توانستند خودرو بخرند.برای مرحله اول خرید نانو صد هزار نفر سهمیه در نظر گرفته شد که بر اساس قرعه کشی در حال دریافت خودروهای خود هستند.

شرکت تاتا موتورز همچنین در نظر دارد تا سال۲۰۱۱ مدل تازه ای از خودرو نانو را برای عرضه در بازار اروپا تولید کند. با توجه به محبوب شدن خودروهای کم مصرف در آمریکا شرکت خودرو ساز هندی به بازار خودروی ایالت متحده هم چشم دوخته است.

البته قیمت حدود دو ونیم میلیون تومانی متعلق به تیپ صفر این خودرو است که فاقد کولر وشیشه بالابر برقی وسایر امکانات جانبی است.مدل ال ایکس این خودرو همراه با کولر،شیشه بالابر برقی،تنظیم برقی صندلی ها وقفل مرکزی حدود 3 و نیم میلیون تومان قیمت گذاری شده است.

نتیجه گیری:

به نظر می رسد صرف بحران اقتصادی بین المللی در ضرردهی بی سابقه و عجیب ایران خودرو تاثیر نداشته است.بلکه باید به سراغ عواملی مانند عدم پر شدن خلا پیکان در بازار به عنوان خودرو مردمی وسرمایه گذاری و اصرار ایران خودرو برای تولید خودرو در یک کلاس بالاتر مانند خانواده سمند،405،206 و... اشاره کرد.

تجربه نانو تاتا  نشان می دهد  که توجه به نیازهای بازار به صورت واقعی وتلاش برای حرکت در جهت آن ضمن تلاش برای کاهش قیمت و رقابت پذیری بیشتر  حتی با وجود رقابت با شرکتهای معتبر موجب استقبال ار محصول وتداوم سودآوری شرکتهای نظیر ایران خودرو است.

گروه جامعه وسیاست