بهترین شکل چیدمان میز و صندلی در کلاس

در بسیاری از کلاس‏های درس در دنیا، دانش‏آموزان در ردیف‏های مرتب پشت‏سر یکدیگر می‏نشینند. گاهی اوقات روی یکی از دسته‏های صندلی دانش‏آموز، تخته‏ای چوبی به‏عنوان سطحی برای نوشتن و گاهی میزی جلوی دانش‏آموز وجود دارد گاهی نیز صندلی‏هایی را می‏بینیم که با پیچ به کف کلاس محکم شده‏اند.

غالبا"جلوی چنین کلاس‏هایی، سکو‏هایی (که همه‏ی دانش‏آموزان بتوانند معلم را ببینند) وجود دارد که معلم روی آن می‏ایستد. در مقابل چنین کلاس‏هایی، کلاس‏های درس دیگری هستند که دانش‏آموزان آن‏ها به‏صورت دایره‏ای بزرگ دور تا دور دیوارهای کلاس می‏نشینند و یا حتی ممکن است گروه‏های کوچکی از دانش‏آموزان در قسمت‏های گوناگون کلاس با هم مشغول کار باشند. بعضی اوقات نیز به‏صورت نعلی‏شکل دور معلم می‏نشینند که در نگاه اول، مشخص نمی‏شود معلم کیست.

راه‏های متعددی را در ترتیب میز و صندلی‏ها مشاهده می‏کنیم که باعث مطرح‏شدن سؤالات زیادی می‏شود. برخی از این سؤال‏ها عبارت‏اند از: آیا مدرسه‏هایی که از انواع چیدمان کلاسی استفاده می‏کنند، برای آن‏ها شیوه‏ای مستمر است یا صرفا"از آن نوع چینش به‏عنوان مد‏روز استفاده می‏کنند؟ آیا ذاتا"ایده‏ی برتری درباره‏ی ترتیب چیدن صندلی‏ها وجود دارد، یا این‏که جنین کلاس‏هایی محصول اعتقادی سنتی هستند؟ آیا نوعی از ترتیب چیدن میز و صندلی‏ها بر نوعی دیگر برتری دارد؟ مزایای هر چینش چیست؟ در این مقاله، درباره‏ی راه‏های گوناگون چیدمان میز و صندلی‏ها بحث شده است.

ردیف‏های مرتب:

نشستن دانش‏آموزان در کلاس درس به‏صورت ردیفی، مزیت‏های زیادی دارد. به این معنا که معلم دید کافی بر همه‏ی دانش‏آموزان دارد و آن‏ها هم، معلم را به‏راحتی می‏بینند. این شیوه، ارائه‏ی درس را آسان می‏کند و معلم را قادر می‏سازد با تمام کسانی که سخن می‏گوید، ارتباط چشمی داشته باشد. هم‏چنین، برقراری نظم را آسان می‏کند. زیرا در صورت ردیفی نشستن، ایجاد بی‏نظمی مشکل‏تر می‏شود.

اگر در کلاس، بین ردیف‏ها راهرو‏هایی وجود داشته باشد، معلم می‏تواند به‏راحتی قدم بزند و ارتباط شخصی بیش‏تری با تک‏تک دانش‏آموزان برقرار سازد و آن‏چه را که انجام می‏دهند، مشاهده کند. شیوه‏ی نشستن ردیفی ایجاب می‏کند، معلمان با تمام کلاس کار کنند. بعضی از فعالیت‏ها، مختص این نوع از سر کلاس نشستن هستند.

برای مثال، می‏توان توضیح یک نکته‏ی دستوری، تماشای فیلم، استفاده از تخته و نشان دادن یک پاراگراف به‏صورت متنی با استفاده از پروژکتور اورهد را نام برد. هم‏چنین وقتی دانش‏آموزان در انواع خاصی از تمرین زبان شرکت داده می‏شوند، مفید است. زیرا، اگر توجه همه‏ی دانش‏آموزان روی یک تکلیف متمرکز شود، همه‏ی کلاس پیام یکسانی دریافت می‏کنند. هنگامی که معلم با کلاسی کار می‏کند که به‏صورت ردیفی نشسته‏اند، بسیار مهم است که از حفظ ارتباط با دانش‏آموزان اطمینان حاصل کند و تک‏تک آن‏ها را متوجه خود سازد. بنابراین، اگر از دانش‏آموزان سؤالی می‏پرسد، به یاد داشته باشد که از دانش‏آموزان عقب کلاس درس به‏ویژه آ«‏هایی که ساکت‏ترند نیز، سؤال کند و فقط به آن‏هایی که نزدیک هستند، اکتفا نکند.

معلمان باید در اطراف کلاس درس حرکت کند تا همه‏ی دانش‏آموزان را ببیند و عکس‏العملشان را نسبت‏به آن‏چه در حال انجام است، بسنجد. ترفندی که اکثر معلمان به‏کار می‏برند، این است که پیوسته دانش‏آموزان را در حال حدس زدن نگه می‏دارند. به‏ویژه آن‏جایی که معلمان از آن‏ها سؤالات انفرادی می‏پرسند، ضرورت دارد که از آن‏ها به‏ترتیب سؤال نپرسند. چنان‏چه این کار را بکنند، کارشان بسیار کسالت‏آور می‏شود و دانش‏آموزان می‏دانند کِی قرار است از آن‏ها سؤال شود و اگر یکدفعه از آن‏ها سؤال شد، دیگر مورد سؤال قرار نخواهند گرفت.

بهتر است از دانش‏آموزان همه‏ی قسمت‏های کلاس و آن هم به‏صورت کاملا"تصادفی، سؤال شود؛ چون این کار همه‏ی دانش‏آموزان را آماده و هوشیار نگه می‏دارد. در بسیاری از کلاس‏های درس در دنیا، معلمان ممکن است در یک لحظه با تعداد بین 40 تا200 نفر، سروکار داشته باشند. در چنین شرایطی، کلاس‏های ردیفی ممکن است بهترین و یا حتی تنها راه‏حل باشد. دایره‏ای‏شکل و نعل‏اسبی: خیلی از معلمان و دانش‏آموزان در کلاس‏های کوچک‏تر، روش نعل اسبی و دایره‏ای را ترجیح می‏دهند. در شیوه‏ی نعل اسبی، معلم در قسمت انتهایی باز نعل قرار خواهد گرفت.

چون باید در قسمتی باشد که تخته، پروژکتور اورهد و یا رادیو ضبط قرار گرفته است. در شیوه‏ی دایره‏ای، موقعیت معلم (جایی که تخته قرار دارد)، از اشراف کمتری برخوردار است. کلاس‏هایی که به‏صورت دایره‏ای چیده شده‏اند، به‏طور جدی بیانگر باور و عقیده‏ِی معلم و دانش‏،موزان هستند. در این شیوه‏ی نشستن، تمام افرادی که در یک دایره نشسته‏اند، احساس عمیق‏تری از برابری به‏نسبت این‏که معلم جدا و جلوی کلاس بایستد، وجود دارد. این مطلب ممکن است در مورد شیوه‏ی نعلی درست نباشد، چون معلم در مرکز قرار می‏گیرد.

ولی در شیوه‏ی دایره‏ای، معلم فرصت بیش‏تری برای نزدیک شدن به دانش‏آموزان پیدا می‏کند. بنابراین اگر معلمی به کم کردن مرز بین خود و دانش‏آموزانش معتقد است، این شیوه به او کمک خواهد کرد. بعضی از مزایای دیگر این شکل عبارت است از: همه‏ی دانش‏آموزان می‏توانند همدیگر را ببینند. در‏حالی‏که در کلاس ردیفی، اگر دانش‏آموز بخواهد با فرد پشت‏سرش ارتباط چشمی برقرار کند، مجبور است دید را از معلم بردارد و به عقب برگردد. در شیوه‏ی دایره‏ای و نعلی، نیازی به چنین جدایی نیست. بنابراین، کلاس برای دانش‏آموزان و محلی صمیمی‏تر و بالقوه است تا از طریق گفت‏و گو، ارتباط چشمی و حرکات معنی‏دار بدن (مانند بالا بردن ابرو، شانه بالا انداختن و...) در اطلاعات و احساسات همدیگر سهیم شوند.

میزهای جداگانه:

به‏نظر می‏رسد میزهای گرد و نعلی‏شکل، به‏طور رسمی‏تر با کلاس‏هایی که دانش‏آموزان در گروه‏های کوچک و میزهای اختصاصی نشسته‏اند، مقایسه شده‏اند. در چنین کلاس‏هایی، معلم در حال قدم زدن در کلاس، کار دانش‏آموزان را کنترل می‏کند و اگر مشکلی داشته باشند، به آن‏ها کمک می‏کند. آن‏ها را به کار وامی‏دارد و یا در گوشه و کنار، مطلبی را برایشان توضیح می‏دهد. در این شیوه از نشستن در کلاس، سلسله‏مراتب کمتری در فضای کلاس حاکم است. برای معلم خیلی آسان است که با یک میز کار کند، در حالی که دیگر میزها مشغول کارشان هستند.

این روش، کم‏تر شبیه معلم و شاگردی به نظر می‏رسد. بیش‏تر شبیه بزرگ‏سالان مسئولی به نظر می‏رسد که مشغول یادگیری هستند. با وجود این، این شیوه‏ی نشستن در کلاس، خالی از اشکال نیست. در وهله‏ی اول، دانش‏آموزان ممکن است، که تمایل نداشته باشند با هم‏ میزی‏های یکسانی کنار هم باشند، اما به‏ مرور زمان ممکن است سلیقه‏شان تغییر کند. ثانیا"چون دانش‏آموزان پراکنده‏تر و جدا هستند، تدریس به کل کلاس مشکل‏تر می‏شود، شیوه‏ی نشستن دانش‏آموزان درباره‏ی سبک کار معلم و یا مؤسسه‏ای که در آن‏جا تدریس می‏شود، حرف‏های زیادی برای گفتن دارد.

اکثر معلمان تمایل دارند ترتیب کلاسشان‏را دوباره تغییر دهند تا همیشه با ردیفی از دانش‏آموزان یکسان و چهره‏های کسل روبه‏رو نباشند. حتی جایی که از لحاظ فیزیکی محدودیت وجود دارد، مثل محدودیت میز و صندلی، این کار غیر ممکن است و معلمان می‏توانند چیدمان دیگری را برای صندلی‏ها انتخاب کنند.

منبع

رشد تکنولوژی آموزشی، شماره‏ی 1،مهر 88