دین چه فایده ای دارد؟

آثار و فواید دین از منظر قرآن (قسمت اول)

اشاره:

در این نوشتار سعی بر این است با مراجعه به ده آیه از آیات قرآن مجید گوشه ای از آثار و فواید دین، ایمان و تقوی بیان شود. نویسنده برای دسترسی به این هدف از نظرات مفسران عظام بهره گرفته است. امید آنكه این تلاش ناچیز در جهت تبیین و ترویج مفاهیم قرآنی مفید واقع گردد. اینك با هم مطلب را از نظر می گذرانیم:

¤ ¤ ¤

1- هدایت و رحمت

و ما انزلنا علیك الكتاب الالتبین لهم الذی اختلفوا فیه و هدی و رحمه لقوم یؤمنون(نحل 46)

« و ما (این) كتاب را بر تو نازل نكردیم. مگر برای اینكه آنچه را در آن اختلاف كرده اند برای آنان توضیح دهی و (آن) برای مردمی كه ایمان می آورند، رهنمود و رحمتی است.»

اصولا خود قرآن با اضافه بر آنچه كه پیامبر(ص) بیان كنید بهترین و روشنترین وسیله هدایت كردن و بزرگترین وسیله رحم و ترحم است برای افرادی كه بخواهند ایمان بیاورند.

در این آیه خداوند رسول اكرم(ص) را مورد خطاب قرار داده می فرماید: یا محمد(ص)، كتاب را (كه همان قرآن مجید می باشد) بدین منظور بر تو نازل كردیم كه آنچه را كه درباره اش اختلاف دارند برایشان بیان كنی تا هركس قابل و خواهان هدایت است هدایت شود و به هر كس كه قابلیت را ندارد حجت تمام گردد. به عبارت دیگر آنچه كه كفار از وجود حق و توحید بجمیع اقسام آن و عدل بجمیع معانی آن و نبوت جمیع انبیاء از آدم تا خاتم و میان حلال و حرام و سایر احكام او اثبات معاد و سایر امور دینی، اعتقادی، اخلاقی، تكلیفی، فرعی كه در هر یك از آنها هر طایفه از این كفار انكار كرده و با طوائف دیگر اختلاف داشته این قرآن بیان حق می كند و اثبات می كند و باطل را رد و ابطال می نماید.

(و هدی و رحمه لقوم یؤمنون) آنچه كه مربوط به بحث ما است همین قسمت از آیه است.

قرآن وسوسه های شیطان را از دل آنان می زداید. پرده های فریبنده نفس اماره و شیطان صفتان را از چهره حقایق كنار می زند. خرافات و جنایاتی را كه در زیر ماسك های فریبنده پنهان شده آشكار می سازد. اختلافاتی را كه در سایه هوی و هوس پدید آمد، برمی چیند قساوت ها را پایان می دهد و نور هدایت و رحمت در همه جا می باشد.

آیه شریفه هدایت و رحمت را مختص به مؤمنین قرار داده برای این است كه بهره برداران از این كتاب فقط مؤمنین هستند زیرا برای آنها دو بهره است: یكی در دنیا، به بركت قرآن به دین حق علماً و عملا، باطناً و ظاهراً، قلباً و لساناً هدایت شدند و دیگر بهره آنها اینكه مشمول رحمت الهی شدند و در قیامت سعادت رستگاری و فیوضات الهی و نجات از مهالك نصیبشان می شود. به عبارت دیگر قرآن مؤمنین را به سوی حق و رحمت و لطف از جانب حق هدایت می كند.

2- الفت قلب ها

واذكروا نعمه الله علیكم اذ كنتم اعداء فالف بین قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخوانا و كنتم علی شفا حفره من النار فانقذكم منها كذالك یبین الله لكم آیاته لعلكم تهتدون.( آل عمران 103)

«یاد كنید: آنگاه كه دشمنان (یكدیگر) بودید، پس میان دلهای شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شدید و بركنار پرتگاه آتش بودید كه شما را از آن رهانید. این گونه خداوند نشانه های خود را برای شما روشنی می كند، باشد كه شما راه یابید.»

این آیه شریفه به نعمت بزرگ اتحاد و برادری اشاره می كند و آن را محصول و ثمره دین معرفی كرده و مسلمانان را به تفكر درباره وضع اندوهبار گذشته و مقایسه آن «پراكندگی» با این وحدت دعوت می كند و می گوید فراموش نكنید كه در گذشته چگونه با هم دشمن بودید ولی خداوند در پرتو اسلام و ایمان دلهای شما را به هم مربوط ساخت و شما دشمنان دیروز، برادران امروز شدید و جالب توجه اینكه كلمه نعمت را دو بار تكرار كرده و به این طریق اهمیت موهبت اتفاق و برادری را گوشزد می كند.

نكته دیگر این كه مسئله تألیف قلوب را به خود نسبت داده، می گوید: خدا در میان دلهای شما الفت ایجاد كرد و با این تعبیر اشاره به یك معجزه اسلام که چگونه میان قلبها انس و الفت برقرار ساخته است(سابقه دشمنی و عداوت پیشین عرب به خوبی نشان می دهد كه چگونه كینه های ریشه دار در طول سالهای متمادی در دلهای آنها انباشته شده بود و چگونه در یك موضوع جزئی و ساده كافی بود آتش جنگ خونینی در میان آنها بیفروزد.)

و این امر اهمیت این معجزه بزرگ اجتماعی اسلام را آشكار می كند، و ثابت می گردد كه از طرق عادی و معمولی امكان پذیر نبود كه در طی چند سال، از چنان ملت پراكنده، كینه توز و نادان و بی خیر ملتی واحد و متحد و برادر بسازند. موضوع فوق از نظر دانشمندان و مورخان غیرمسلمان نیز مخفی نمانده و همگی با اعجاب فراوان از آن یاد كرده اند.

كلمه شفا در اصل به كناره چاه یا خندق و مانند آن گویند. خداوند می فرماید: «شما در گذشته در لبه گودالی از آتش بودید كه هر آن ممكن بود در آن سقوط كنید و همه چیز شما خاكستر گردد اما خداوند شما را نجات داد و از این پرتگاه به نقطه امن و امانی كه همان نقطه برادری و محبت بود رهنمون ساخت.» در مورد كلمه نار آنچه از نظر دانشمندان استفاده می شود این است كه نار كنایه از جنگها و نزاعهایی بود كه هر لحظه در دوران جاهلیت به بهانه ای در- اعراب شعله ور می شد. این عبارت اوضاع خطرناك عصر جاهلیت منعكس می شود كه هر لحظه خطر جنگ و خونریزی آنها را تهدید می كرد و خداوند در پرتو نور اسلام آنها را از آن وضع نجات داد كه این خود باعث نجات از آتش سوزان دوزخ نیز می باشد.

رسول اكرم(ص) پیرامون اهمیت اخوت دینی مؤمنان می فرماید: مثل المؤمنین فی توادهم و تراحمه كمثل الجسد الواحد اذا اشتكی بعضه تداعی سائره باالسهرو الحمی.(1) مثل افراد با ایمان در دوستی و نیكی به یكدیگر همچون اعضای یك پیكر است كه چون بعضی از آن رنجور شود و به درد آید اعضای دیگر را قرار و آرامش نخواهد بود...

نوشته ی: اسمعیل قندور

تنظیم برای تبیان: شکوری