تبیان، دستیار زندگی
کار همه ما شده بیشتر دویدن و کمتر رسیدن. خیلی واضح است؛ مردم را نگاه کنید، بیشترشان یک گلایه دارند؛ اینکه در خرج زندگیشان ماندهاند. میگویند از کله سحر شروع میکنیم به دویدن تابوق... به امید اینکه بالاخره به جایی برسیم ولی گویا هر چه بیشتر میدویم، کمتر
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حرص بزنی، فرار می کند!
رزق

خداوند در قرآن، تامین رزق و روزی همه ما را به عهده گرفته است؛ خیالتان راحت!‏

کار همه ما شده بیشتر دویدن و کمتر رسیدن. خیلی واضح است؛ مردم را نگاه کنید، بیشترشان یک گلایه دارند؛ اینکه در خرج زندگیشان ماندهاند. می گویند از کله سحر شروع می کنیم به دویدن تابوق... به امی د اینکه بالاخره به جایی برسیم ولی گویا هر چه بیشتر می دویم، کمتر به دست می آوریم. فکر می کنید مشکل کار کجاست؟ اصلا این جنبوجوشها برای چیست؟ فقط برای به دست آوردن روزی؟ فکر می کنید ما آفریده شدهایم که به دنبال ارتزاق باشیم یا اینکه رزق و روزی برای ما آفریده شده؟ این رزق و روزی یکی از ملزومات حیات ماست یا هدف اول و آخر خلقتمان؟ اگر بخواهیم تعارف را کنار بگذاریم، باید بپذیریم که همی ن هدف ساده، تنها دلیل زندگی برای بعضی از مردم شده. برای به دست آوردن روزی تلاش می کنیم و آخرش هم هشتمان گرو نهمان است!

بهترین روشی که قرآن برای افزایش روزی به ما پیشنهاد می‏کند، تقوا پیشه کردن است، آیه هم تا دلتان بخواهد داریم؛ نمونه‏اش آیه 3 سوره طلاق که می‏گوید: «و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‏کند و او را از جای که گمان ندارد روزی می‏دهد.»

اصلا مگر خدا در آیه 6 سوره هود نگفته که «هیچ جنبدهای خلق نشد مگر آنکه رزقش برای خدا واجب است». پس داستان چیست؟

چرا بعضیها در ناز و نعمتند و بعضی دیگر به نان شب محتاج؟

چرا موضوع به این سادگی تبدیل شده به پیچیدهترین و بغرنجترین مسالهای که حتی از قانون نسبیت اینشتین هم سختتر به نظر می آید برای این مشکل باید ریشهای وجود داشته باشد؟

می دانید، اصلا باید در جای دیگری به دنبال حل مساله باشیم؛ جایی که فکر می کنم تمام سوالاتمان را جواب می دهد و منبع موثقی است برای به دست آوردن اطلاعاتی که می تواند راهگشا باشد.

باید سراغ آیات قرآن و احادیث رفت که همی شه تنها راه آگاهی ما بودهاند. شاید این گونه بینش ما نسبت به رزق و روزی و راههای بهدست آوردن آن عوض شود؛ اصلا خدا را چه دیدهاید. شاید اوضاعمان بهتر شد.

هر چیزی که جانداران روی کره خاکی را در بقای حیات کمک کند، رزق می گویند. این شاید کاملترین تعریف رزق باشد.

در قرآن کریم رزق به 2 معنا به کار می رود؛ رزق مادی و رزق معنوی. در هر 2 صورت هم به معنای عطای جاری است؛ یعنی محبتی که خدا به بندهاش دارد.

- رزق‏های دنیایی

روشن است که هرچه داریم، رزقی است که از جانب خدا عطا شده و هر کس به اندازه ظرفیتش از آن بهره‏مند می ‏شود اما خداوند چند نمونه از رزق‏های دنیایی را در قرآن مورد اشاره قرار داده؛ مثلاً در آیه 172 سوره بقره آمده است: «ای کسانی که ایمان آورده‏اید، از روزی‏های پاکیزه‏ای که برای شما قرار دادیم، بخورید». رزق‏های مادی از زمی ن و آسمان برایمان می ‏آید، باران، آفتاب و برف از آسمان و می وه‏ها، حیوانات و کلی چیز دیگر هم از زمین. برای حرفمان سند قرآنی هم داریم؛ آیه 32 سوره ابراهیم در این باره می ‏گوید:«‏خداست که آسمان‏ها و زمی ن را خلق کرد و از آسمان آبی نازل کرد که با آن می وه‏ها را برای روزی شما پدید آورد».

آیه 13 سوره غافر هم فقط رزق‏های آسمانی را نشان می ‏دهد: «خدا آن کسی است که آیاتش را به شما نشان داد و از آسمان روزی بر شما نازل کرد».

در آیه 24 سوره سبا هم آمده است: «آن کسی که روزی شما را از آسمان و زمی ن نازل می ‏کند، خداست، نه کسی دیگری». حتی درباره اینکه کدامی ک از حیوانات زبان بسته را هم بخوریم، در آیه 142 سوره انعام داریم: « و همچنین، چارپایانی که بار می ‏برند یا در خوربار برداشتن نیستند. از هر چه خدا به شما روزی داده است، بخورید و از شیطان پیروی مکنید که او دشمن آشکار شماست».

یکی دیگر از مسائلی که در حوزه رزق مادی مطرح است، شیوه به دست آوردن آن است. در روایات دینی‏ ما بارها این موضوع مورد اشاره قرار گرفته است: «رزق و روزی شما مقسوم است»؛ یعنی سهم شما از پیش تعیین شده و تلاش اضافه این سهم را افزایش نمی ‏دهد؛ به همی ن دلیل است که عالمان «رزق مقسوم»  را یکی از شاخه‏های اصلی این بحث می ‏دانند.

در آیه‏ 32 سوره زخرف آمده است: «ما معیشت آنها را در حیات دنیا می انشان تقسیم کردیم».

حضرت امی ر (ع) هم در نامه 31 نهج‏البلاغه که به فرزندش امام حسن (ع) نوشته‏اند و مسیر را برای همه ما روشن کرده‏اند؛ «ای فرزندم! بدان رزق 2 نوع است؛ یکی آن رزقی که تو به دنبال آن هستی و دوم رزقی که آن به دنبال توست. رزق دوم طوری است که اگر به سوی آن نروی، به سوی تو می ‏آید».

- از تو حرکت

خطبه 185 نهج‏البلاغه کمی  دقیق‏تر مطلب را تبیین می ‏کند؛ «به مورچه و کوچکی جثه او بنگرید که چگونه خلقت او با چشم و اندیشه انسان درک نمی ‏شود. چگونه روی زمی ن راه می ‏رود و برای به‏دست آوردن روزی تلاش می ‏کند. روزی مورچه‏ هم تضمی ن شده است». همین جمله باید آب پاکی را روی دست ما بریزد. وقتی خدا روزی این موجود کوچک را هم ضامن شده، دیگر چه جای غم می ‏ماند؟ البته همه قبول داریم که باید برای کسب روزی تلاش کرد و نباید از آن سوی بام سقوط کرد

سومین نوع رزق معنوی که در قرآن آمده، «رزق معلوم» است که در آیه 41 سوره صافات به آن اشاره شده: «برای آنان [بندگان مخلص] روزی معین و ویژه‏ای است».

حتماً این حکایت قدیمی  را شنیده‏اید: «مردی مکرر شنیده بوده که خدا ضامن روزی بندگان است. تصمیم گرفت به گوشه مسجد برود و مشغول عبادت شود تا خدا روزی‏اش را برساند. به مسجد رفت. هنگام ظهر از خدا طلب غذا کرد، خواسته‏اش اجابت نشد. شب شد و دوباره از خدا غذا خواست، باز هم بی‏فایده بود. کم‏کم داشت از گرسنگی جانش به لب می ‏رسید که در تاریکی شب درویشی آمد و گوشه مسجد مشغول خوردن غذا شد. مرد گرسنه که دید غذای آن مرد در حال تمام شدن است، سرفه‏ای کرد تا او را از حضور خود مطلع کند. درویش گفت هر که هستی بفرما! مرد رفت و خود را سیر کرد. بعد از غذا، همه ماجرا را برای درویش تعریف کرد. درویش گفت فکر کن حالا اگر سرفه نکرده بودی، از کجا باید می ‏فهمی دم که اینجایی تا تعارفت کنم؟».

شکی نیست که خدا روزی‏رسان است ولی انسان باید برای به دست آوردن روزی تلاش کند. خدا به هیچ‏کس تضمی ن نداده که بدون تلاش رزقش را برساند. آیا این حدیث معروف را شنیده‏اید که «از جمله افرادی که دعایشان هرگز به اجابت نمی ‏رسد، کسانی هستند که با تنی سالم گوشه خانه می ‏نشینند و برای گشایش روزی دعا می ‏کنند.»

از قدیم هم گفته‏اند از تو حرکت، از خدا برکت که البته توفیق حرکت و تلاش را هم باید از خدا خواست. قرآن هم بر این موضوع تاکید بسیاری دارد. در آیه 14 سوره نحل می ‏خوانیم: «او خدای است که دریا را برای شما مسخر کرد تا از گوشت‏تر و تازه (ماهیان حلال) آن تغذیه کنید و از زیورهای آن (در و مرجان) استخراج کرده و تن را بیارایید و کشتی‏ها را در آن روان بینید که سینه آب را می ‏شکافند (تا به تجارت و سفر رفته) و از فضل خدا روزی طلبید و باشد که شکر خدا به جای آرید».همچنین در آیه 73 سوره قصص آمده است: «و از رحمت خود شب و روز را برای شما قرار داد تا در شب بیارامی د و [در روز] رزق و روزی بجویید، باشد که سپاسگزاری کنید».

رزق

-  رزق‏های معنوی

رزق‏های معنوی روی دیگر این سکه را نشان می ‏دهند که البته مهم‏تر است. خداوند در قرآن گفته است که رزق شما فقط در دنیا خلاصه نمی ‏شود. آیه 169 سوره  آل عمران می ‏گوید: «هرگز مپندار آنان که در راه خدا کشته شده‏اند، مرد گانند. آنها زنده‏اند و نزد پروردگارشان روزی می ‏خورند». مهم‏ترین رزق معنوی‏ای که خداوند برای بندگانش در نظر گرفته، همی ن رزقی است که در این آیه مورد اشاره قرار گرفته و به «رزق کریم» تعبیر می ‏شود. آیه 4 سوره انفال و آیه 50 سوره حج هم رزق کریم را مخصوص «مومنان واقعی» و «آنهایی که عمل صالح انجام می ‏دهند» دانسته است. البته در بعضی تفاسیر از جمله «تفسیر نمونه» آمده است که احتمال دارد این رزق کریم شامل نعمت‏های دنیایی هم باشد اما گروه دیگری از مفسران رزق کریم را فقط برای آن دنیا دانسته‏اند.

نوع دیگر رزق اخروی، «رزق حسن» است که در آیه 58 سوره حج مورد اشاره قرار گرفته است: «و کسانی که در راه خدا هجرت کردند، سپس کشته شدند یا به مرگ طبیعی از دنیا رفتند، خداوند به آنها روزی نیکویی می ‏دهد». در تفسیر «مجمع البیان»، رزق حسن این گونه تعریف شده است: «رزق حسن اشاره به نعمت‏هایی دارد که وقتی چشم انسان به آن می ‏افتد، چنان مجذوب می ‏شود که نمی ‏تواند دیده از آن بر گیرد و به غیر آن نگاه کند و تنها خدا قدرت دارد که این روزی را به کسی دهد.» در اخروی بودن رزق حسن هیچ تردیدی نیست؛ چرا که این آیه رزق حسن را برای آنهایی که از دنیا رفته‏اند، بیان کرده است.

سومی ن نوع رزق معنوی که در قرآن آمده، «رزق معلوم» است که در آیه 41 سوره صافات به آن اشاره شده: «برای آنان [بندگان مخلص] روزی معین و ویژه‏ای است». تفسیر «المیزان» رزق معلوم را این گونه توضیح می ‏دهد: «یعنی خداوند در بهشت به بندگان مخلص خود رزقی می ‏دهد که غیر از رزق دیگر بهشتیان است و هیچ شباهتی به رزق دیگران ندارد؛ به دلیل اینکه آنان جز به خدای تعالی به هیچ چیز دیگری وابستگی ندارند؛ نه به زینت زندگی دنیا و نه به نعمت‏های آخرت؛ چرا که در دل ایشان غیر از خدا چیز دیگری نیست». در آیه 77 همی ن سوره آمده است: «در آنچه خدا به تو عطا کرده است، سرای آخرت را بجوی و سهم خود را از دنیا فراموش مکن».

- حرص زدن ممنوع!

یک نکته را نباید فراموش کرد؛ خدا روزی تمام بندگان را حلال قرار داده. رزق حرام هم همان رزق توست که خودت حرامش کردی! می ‏دانید چرا روزی بعضی حرام می ‏شود؟ دلیلش این است که خیلی از ما صبر نداریم تا رزقمان در موعد مقرر سراغمان بیاید؛ برای همی ن سراغ راه‏های می ان‏بر می ‏رویم و روزی پاک را خراب می ‏کنیم. روایت است که اگر کمی  در رسیدن روزیتان تاخیر افتاد، گیج نشوید و برای به دست آوردن آن هم دست به گناه نبرید.

امی رالمومنین علی (ع) می ‏فرمایند: «بنده به سبب بی‏صبری، خودش را از روزی حلال محروم می ‏کند و بیشتر از روزی مقدر هم نصیبش نمی ‏شود» کمی  دندان بر جگر گذاشتن همه چیز را درست می ‏کند. حضرت امام رضا (ع) هم می ‏فرماید: «رزقت را از طریق حلال دنبال کن تا از راه حرام به دست نیاوری. اگر حرام باشد، استفاده از آن هم حرام می ‏شود». در حدیث قدسی هم آمده است: «همانا عبادت 10 جزء دارد که 9 جزء آن طلب روزی حلال است. پس چون خوراکی و نوشیدنی خود را پاک کردی، در پناه و حمایت من هستی».

در قرآن هم بارها آمده که از روزی حلال بهره بگیرید؛ نمونه‏اش آیه 114سوره نحل: «از نعمت‏هایی که خدا روزی شما کرده است، حلال و پاکیزه بخورید» برای به دست‏آوردن هر چیزی باید تلاش کرد.

حتی امامان هم برای کسب روزی حلال تلاش می ‏کردند و عرق می ‏ریختند. یکی از اصحاب ششمی ن ‏امام‏(ع) می ‏گوید: «امام صادق(ع)» را دیدیم که مشغول کار روی زمی ن خودشان هستند. گفتیم فدای شما شویم، یا به ما بفرمایید این کار را انجام دهیم یا به غلامان خود! فرمودند نه، بگذارید خودم کار کنم. من مایلم خداوند را در حالی ملاقات کنم که با دست خود کار کرده و با سختی دادن به خود در طلب رزق حلال باشم». سپس فرمودند: «حتی جدم علی (علیه‏السلام) هم خود را برای طلب رزق حلال به زحمت می ‏انداخت». البته تلاش برای کسب روزی یک چیز است و حرص زدن برای جمع کردن مال، چیز دیگر. حضرت امی ر(ع)  می ‏فرمایند: «یکی از عوامل گرفتاری انسان و غفلت از خدا، نگرانی از رزق است».

رزق مقدر را کسی نمی ‏تواند از تو بگیرد، تلاش اضافه هم آن را اضافه نمی ‏کند. امام صادق(ع) می ‏فرمایند: «اگر بنده‏ای در سوراخی باشد رزق او به او خواهد رسید. پس در طلب آن حریص نباشید».

در قرآن کریم رزق به دو معنا به کار می?رود؛ رزق مادی و رزق معنوی. در هر دو معنا هم به معنای عطای جاری است؛ یعنی محبتی که خدا به بنده?اش دارد.

خداوند چندین بار در قرآن فرموده که به هر کس بخواهم روزی وسیع می‏دهم؛ نمونه‏اش آیه 39 سوره سباء: «یقینا پروردگارم روزی را برای هر کس از بندگانش بخواهد، وسعت می‏دهد یا تنگ می‏گیرد». اما بهترین روشی که قرآن برای افزایش روزی به ما پیشنهاد می‏کند، تقوا پیشه کردن است، آیه هم تا دلتان بخواهد داریم؛ نمونه‏اش آیه 3 سوره طلاق که می‏گوید: «و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‏کند و او را از جای که گمان ندارد روزی می‏دهد.»

منبع:

آیه، ضمیمه قرآنی همشهری جوان، نوشته ی محبوبه شعاعی


تنظیم برای تبیان_ شکوری