تبیان، دستیار زندگی
نماز بخوانید به صورتى كه حال ضعیف‎ترین افراد را (با كوتاه كردن نماز) مراعات كنید و باعث فتنه و فساد نباشید(با طول دادن نماز و ایجاد مشقّت براى مامومین آنان جماعت را ترك كرده و یا باعث بطلان نمازشان گردد).
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بخشنامه‎هاى حضرت علی(علیه‎السلام) به كارگزاران

نهج البلاغه

تعدادى از بخشنامه‎هاى حضرت به كارگزارانش

حضرت امیرالمؤمنین(علیه‎السلام) علاوه برای این كه اعمال تك تك كارگزارانش را زیر نظر داشت و توصیه‎هاى لازم را به آنها مى‎كرد، در بعضى از مواقع بخشنامه‎هایى در زمینه‎هاى گوناگون صادر مى‎كرد كه ما چند نامه حضرت را در این باره نقل مى‎كنیم:

1- بعد از مرگ عثمان و بیعت مردم با حضرت، ایشان طىّ نامه‎اى به فرماندهان لشكر كه در گوشه و كنار كشور اسلامى پراكنده بودند و مسؤولیت حفظ و اداره مناطق خود را به عهده داشتند، چنین نوشت:

امّا بعد، فانّما اهلك من كان قبلكم انّهم منعوا النّاس الحقّ فاشتروه واخذوهم بالباطل فاقتدوه(1)؛ آنچه باعث هلاكت كسانى كه قبل از شما بودند گردید، این بود كه آنان، مردم را از حقّ محروم كردند، پس آن را فروختند (و رها كردند و یا با رشوه خریدند) و آنها را به باطل گرفتار كردند، پس مردم نیز پیروى كردند.

یعنى، جلوگیرى امرا، فرماندهان و حكّام از حق، باعث گرایش مردم به باطل گردید و این امرا هستند كه مى‎توانند مردم را در جهت صحیح قرار داده، آنان را از انحراف باز دارند.

2- حضرت امیرالمؤمنین طىّ بخشنامه‎اى به كارگزاران خود دستور داد كه باید احترام مسلمانان را مراعات كنند، اما این بدان معنا نیست كه تسلیم توقّعات غلط آنها شوند.

آنچه باعث هلاكت كسانى كه قبل از شما بودند گردید، این بود كه آنان، مردم را از حقّ محروم كردند، پس آن را فروختند (و رها كردند و یا با رشوه خریدند) و آنها را به باطل گرفتار كردند، پس مردم نیز پیروى كردند.

امام صادق(علیه‎السلام) مى‎فرماید كه حضرت امیرالمؤمنین به كارگزاران خود چنین مى‎نوشت:

لا تسخروا المسلمین و من سالكم غیر الفرضیة فقد اعتدى فلا تعطوه(2)؛ مسلمانان را مسخره نكنید و هر كس بیشتر از آنچه مقرّر شده است، از شما طلب كرد، از مرز خود تجاوز كرده است، پس به او چیزى ندهید.

یعنى مساوات را درباره حقوق مسلمانان مراعات كنید و از مرز عدالت خارج نشوید.

3- حضرت درباره جلوگیرى از اسراف و صرفه‎جویى در بیت المال، در نامه‎اى به تمام كارگزاران خود نوشت:

ادقّوا اقلامكم و قاربوا بین سطوركم واحذفوا عنّى فضولكم و اقصدوا قصد المعانى و ایّاكم و الاكثار فانّ اموال المسلمین لاتحتمل الاضرار(3)؛ نوك قلم‎هاى خود را تیز كنید و خطوط را نزدیك بنویسید و كلمات اضافى براى من ننویسید و به معانى توجّه كنید و از زیاده‎روى برحذر باشید، زیرا اموال مسلمانان تحمّل ضرر را ندارد.

4- حضرت در بخشنامه‎اى درباره نماز، اوقات آن را تعیین نمود و در آخر این گونه به آنها توصیه كرد:

و صلّوا بهم صلاة اضعفهم ولا تكونوا فتّانین(4)؛ ونماز بخوانید به صورتى كه حال ضعیف‎ترین افراد را (با كوتاه كردن نماز) مراعات كنید و باعث فتنه و فساد نباشید(با طول دادن نماز و ایجاد مشقّت براى مامومین آنان جماعت را ترك كرده و یا باعث بطلان نمازشان گردد).

5- حضرت در نامه‎اى كه به فرماندهان لشكر و مرزبانان نوشت، حقوق متقابل حاكم و كارگزارانش را یادآورى نمود و در ابتدا فرمود:

مسلمانان را مسخره نكنید و هر كس بیشتر از آنچه مقرّر شده است، از شما طلب كرد، از مرز خود تجاوز كرده است، پس به او چیزى ندهید.

امّا بعد، فانّ حقّا على الوالى ان لایغیّره على رعیّته فضل ناله و لا طول خصّ به و ان یزیده ما قسم الله له من نعمه دنوّا من عباده و عطفا على اخوانه؛ سزاوار است كارگزار را فضلى كه به او رسیده و نعمتى كه به او اختصاص داده شد، سبب تغییر حال او بر رعیّت نشود (مقام، او را به آزار دیگران واندارد) و نعمت‎هایى كه خداوند بهره او گردانیده است، وى را به نزدیكى بیشتر با بندگان خدا و مهربانى فزونتر بر برادرانش وادارد.

سپس درباره حقوق متقابل فرمود:

آگاه باشید حقّ شما بر من این است كه رازى را از شما پوشیده ندارم، مگر در جنگ و كارى را بدون مشورت با شما انجام ندهم، مگر در حكم شرعى و در رساندن حقّى را كه بجاست كوتاهى نكنم و از آن قبل از تمام كردنش دست برندارم و این كه شما در حقّ، نزد من برابر باشید. پس هرگاه رفتار من با شما چنین شد، بر خداست كه نعمت را بر شما تمام كند و حقّ من بر شما پیروى و فرمانبردارى است و این كه از فرمان من سرپیچى نكنید و در كارى كه صلاح بدانم كوتاهى ننمایید و در سختی‎هاى راه حق فرو روید. پس اگر شما اینها را درباره من به جا نیاورید، كسى از كجرو شما نزد من خوارتر نیست . پس او را به كیفر بزرگ مى‎رسانم و نزد من، رخصت و رهایى براى او نمى‎باشد و شما این پیمان را از سران (زیر دست) خود بگیرید و از خود به ایشان، چیزى را كه خداوند به آن، كار شما را اصلاح مى‎فرماید، ببخشید. والسلام.(5)


پی‎نوشت‎ها:

1- نهج السعادة، ج 4، ص 29/ معادن الحكمة، ج 1، ص 304/ نهج البلاغه صبحى صالح، نامه 79، ص 466.

2- نهج السعادة، ج 4، ص 31/ تهذیب الاحكام، ج 7، ص 153.

3- نهج السعادة، ج 4، ص 30/ خصال صدوق، ص 310/ بحارالانوار، ج 41، ص 105.

4- نهج البلاغه صبحى صالح، نامه 52، ص 426 / فیض الاسلام، ص 986.

5- نهج البلاغه فیض الاسلام، نامه 50، ص 982 و صبحى صالح، ص 424 و وقعه صفین با اندكى تغییر در عبارات ، ص 207.

برگرفته از سیماى كارگزاران امیرالمومنین على علیه‎السلام، ج ?، حجة الاسلام والمسلمین على اكبر ذاكرى .

گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی .

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.